Στα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε ένα έντονο διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, ένα εκπληκτικό τεχνολογικό επίτευγμα της αρχαιότητας, την αξία του οποίου σχεδόν κανένας δεν είχε υποψιαστεί το 1900, όταν κάποιοι σφουγγαράδες της Σύμης ανακάλυψαν στο βυθό της θάλασσας των Αντικυθήρων μερικά υπολείμματα του μηχανισμού από μέταλλο και ξύλο και έναν μικρό (ύψους 30 εκατοστών) σκουριασμένο από την αλμύρα χάλκινο οδοντωτό δίσκο προσαρμοσμένο σε ξύλινο πλαίσιο.

Δυο χρόνια μετά, με το μηχανισμό αποθηκευμένο στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, κανένας δεν μπόρεσε να υποψιαστεί την επιστημονική αξία αυτού του παράξενου και, από πρώτη ματιά, χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον ευρήματος, ώσπου ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης παρατήρησε πως το βασικότερο τμήμα από τα διεσπαρμένα ευρήματα είχε έναν ιδιαίτερα λεπτής κατασκευής οδοντωτό τροχό  και δυσδιάκριτες επιγραφές με αστρονομικής μορφής  επισημάνσεις και οδηγίες. Ύστερα από μακροχρόνιες παρατηρήσεις από Έλληνες και ξένους ειδικούς αστρονόμους και τεχνολόγους, με εξαιρετικής ακρίβειας και εκπληκτικών δυνατοτήτων ηλεκτρονικά μηχανήματα, διαπιστώθηκε ότι τα ευρήματα αποτελούσαν μέρη ενός εκπληκτικού μηχανισμού ο οποίος θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα είδος σημερινού αναλογικού υπολογιστή. Οι έρευνες απέδειξαν πως η τεχνολογική πρόοδος της ελληνικής αρχαιότητας γύρω στον 2ο π.Χ. αιώνα, είχε ίσως ξεπεράσει από πλευράς ποιότητας επιστημονικών και τεχνολογικών αναζητήσεων και αυτή ακόμα την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης στο τέλος του 18ου και στις αρχές του 19ου μ.Χ. αιώνα.

Δεν υπάρχει βέβαια καμιά πρόθεση να μειώσουμε τη σπουδαιότητα της μεγάλης βιομηχανικής και τεχνολογικής εξέλιξης, η οποία άρχισε από την Αγγλία για να αναπτυχθεί, από δυτικοευρωπαίους εφευρέτες, μετά τον 19ο αιώνα και μέχρι σήμερα, σε επίπεδα που προκαλούν θαυμασμό και δέος. Ο κόσμος έφτασε σε μια εποχή ηλεκτρονικών τεχνολογικών θαυμάτων από, κυρίως, Δυτικοευρωπαίους επιστήμονες. Όμως, στην αρχή κάποιων ανακαλύψεων και εφευρέσεων μετά την Αναγέννηση και τη Βιομηχανική Επανάσταση, υπήρξε μια εμφανής προσπάθεια από ιστορικούς και χρονικογράφους της Δύσης να εμφανισθούν τα επιτεύγματα αυτά ως καθαρές και αυτόνομες ανακαλύψεις με αποσιώπηση των αξιόλογων αρχαιοελληνικών επιστημονικών επιτευγμάτων, παρά τα ελλιπή τεχνολογικά όργανα παρατήρησης και μετρήσεων εκείνης της εποχής. Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων αποκάλυψε ένα εκπληκτικό και πολύπλοκο σύστημα οδοντωτών δίσκων με λεπτεπίλεπτα γρανάζια, σχεδόν παρόμοια με αυτά που εμφανίστηκαν μετά από 20 αιώνες στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη της ωρολογοποιίας. Αλλά το σπουδαιότερο στην όλη λειτουργία του συστήματος των οδοντωτών δίσκων  είναι πως ο ένας από αυτούς που εμφανίζει τις κινήσεις της Σελήνης, δίνει τη δυνατότητα εντοπισμού της μεταβλητής γωνιακής ταχύτητας στον άξονά του, που σημαίνει ότι ο κατασκευαστής του γνώριζε τις μεταβλητές του νόμου των εμβαδών ή όπως είναι επιστημονικά γνωστός ως 2ος νόμος του γερμανού αστρονόμου Γιοχάνες Κέπλερ. Φυσικά ο Κέπλερ δεν γνώριζε ότι και οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μια πρακτική ίσως γνώση του νόμου που αυτός διατύπωσε με καθαρά επιστημονικά κριτήρια, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν αρχαία γραπτά στοιχεία γι’ αυτό το θέμα. Όμως, σε πολλές άλλες περιπτώσεις οι δυτικοευρωπαίοι εφευρέτες ή οι άνθρωποι του περιβάλλοντός τους αποσιωπούσαν τις αρχικές γνώσεις που απόκτησαν από αρχαιοελληνικά κείμενα για να διατυπώσουν τις πραγματικά χρήσιμες θεωρίες ή ανακαλύψεις τους.

Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τη θεωρία του Νικόλαου Κοπέρνικου για το ηλιοκεντρικό μοντέλο του πλανητικού μας συστήματος, με τον Ήλιο στο κέντρο του και τη Γη να κινείται, όπως οι υπόλοιποι πλανήτες, γύρω απ’ αυτόν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα αποδεικτικά στοιχεία της θεωρίας βασίζονται σε τεκμηριωμένα επιστημονικά μαθηματικά και αστρονομικά δεδομένα και συνεπώς δεν αμφισβητείται η πραγματικά μεγάλη συμβολή του Γερμανού (γεννημένου στην Πολωνία) αστρονόμου στη διερεύνηση των μυστικών του σύμπαντος και των ουράνιων σωμάτων. Όμως, χωρίς καμιά προσωπική ευθύνη του Κοπέρνικου και χωρίς ενημέρωσή του λόγω της σοβαρής του ασθένειας που τον οδήγησε στο θάνατο, αλλά με ενέργειες του φιλικού, επαγγελματικού και ενδεχομένως του παπικού   περιβάλλοντος, αφαιρέθηκαν από την πρώτη έκδοση του έργου του «De Revolutionibus Orbium Coelestium Libri VI» («Έξι Βιβλία για τις Περιστροφές των Ουρανίων Σφαιρών) όλες οι σημειώσεις του που αναφέρονταν στις μελέτες των θεωριών του Πτολεμαίου και του Αρίσταρχου του Σάμιου. 

Όπως έχω αναλυτικά εξηγήσει σε προηγούμενα δημοσιευθέντα άρθρα μου,  μετά την αναβίωση από τον Καρλομάγνο της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και το σχίσμα των δυο χριστιανικών εκκλησιών, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βυζάντιο) και ο Ελληνισμός αποτελούσαν για τη Δύση έναν μισητό αντίπαλο, τον οποίο οι καθολικοί χρονικογράφοι συκοφαντούσαν και υποβάθμιζαν πολιτιστικά. Ήταν μια πρακτική η οποία, μέσα από τις δυτικοευρωπαϊκές διαδικασίες του εκπαιδευτικού συστήματος, επέζησε ως τις μέρες μας, ώσπου ο μεγάλος βυζαντινολόγος Στίβεν Ράνσιμαν με την τρίτομη «Ιστορία των Σταυροφοριών», ανέτρεψε εκ βάθρων όλα τα κακόβουλα στερεότυπα των (όπως έγραψε) «βαρβάρων της Δύσης» εναντίον του Βυζαντίου. Τον Ράνσιμαν ακολούθησαν και άλλοι μεγάλοι δυτικοευρωπαίοι βυζαντινολόγοι, όπως ο γάλλος Πολ Λεμέρλ και ο αυστριακός Ότο Μάζαλ, για να αμβλυνθεί κάπως (χωρίς να εξαλειφθεί παντελώς) αυτή η ευρωπαϊκή δυσπιστία και η κακόβουλη προδιάθεση για πικρόχολες κριτικές, όταν οι Έλληνες διαπράξουν σφάλματα τα οποία σε άλλους ευρωπαϊκούς λαούς χαρακτηρίζονται με επιείκεια και κατανόηση ως συγγνωστά. Το γενικό συμπέρασμα από τέτοιου είδους κακόβουλές κριτικές είναι η πολιτιστική απαξίωση των σημερινών Ελλήνων οι οποίοι «δεν είναι άξιοι κληρονόμοι του πολιτισμού των Αρχαίων Ελλήνων». Πάντα σε αυτού του είδους τις συγκρίσεις υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για ταπεινωτικές κριτικές. Ας μην πάμε σε μακρινούς και αρχαίους χρόνους. Ας δούμε τους προγόνους των Γάλλων, των Ολλανδών, των Άγγλων, των Βέλγων ή των Γερμανών πριν από έναν, δυο ή λίγους ακόμα αιώνες. Αυτοί οι Ευρωπαίοι είναι περήφανοι απόγονοι των αποικιοκρατών που εκμεταλλεύονταν, δολοφονούσαν, πουλούσαν δούλους στα σκλαβοπάζαρα και συμπεριφέρονταν σε λαούς της Ασίας, της Αφρικής ή της Αμερικής ως κατώτερα όντα που η ζωή των πολιτών τους δεν είχε την παραμικρή αξία; Μήπως θα βάλουμε στη ζυγαριά των συγκρίσεων τις πυρές του Στρασβούργου και της γύρω περιοχής όταν ρίχνονταν στις φλόγες ολόκληρες οικογένειες Εβραίων και ήταν ένας πρόδρομος των κρεματορίων και του ολοκαυτώματος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου; Οι συγκρίσεις είναι ωφέλιμες για τους λαούς όταν με αυτές επιδιώκεται, οι γνώσεις των παλαιότερων με τη συμπλήρωση των νέων γνώσεων άλλων λαών, να δημιουργούν προϋποθέσεις για την ποιοτική αναβάθμιση της ζωής όλων των Ανθρώπων σε όλον τον κόσμο. Και με αυτό το συναινετικό πνεύμα κρίνουμε τα μεγάλα και αξιοθαύμαστα επιτεύγματα των δυτικοευρωπαίων δημιουργών και εφευρετών, μετά την Αναγέννηση και τη Βιομηχανική Επανάσταση.             

Η αφαίρεση των σημειώσεων του Κοπέρνικου για τις παρατηρήσεις και τις διαπιστώσεις των αρχαίων ελλήνων αστρονόμων, πραγματοποιήθηκε προφανώς για να αποδοθεί «η αποκλειστικότητα» ενός επιστημονικού επιτεύγματος στη δυτικοευρωπαϊκή διανόηση. Αυτό το συναίσθημα κατωτερότητας των διανοουμένων της Δύσης ο Αντρέ Μπρετόν, ένας από τους πατέρες και βασικός θεωρητικός του υπερρεαλισμού, το ερμήνευσε ως μια καταπιεστική και αβάσταχτη «ελληνική πολιτιστική κατοχή από την οποία θα έπρεπε να απαλλαγή η Ευρώπη». Παλαιότερα, αυτή την «πολιτιστική κατοχή» με τη μορφή ενός γενικευμένου πανευρωπαϊκού φιλελληνισμού κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ο Φαλμεράγιερ τη χαρακτήρισε με μνησικακία ως «αρχαιοελληνική πολιτιστική τοξικότητα».  

Ο Κοπέρνικος ήταν ένας πραγματικά μεγάλος αλλά και έντιμος μαθηματικός και αστρονόμος. Μιλούσε άπταιστα τα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά και στις σημειώσεις του περιέγραψε με λεπτομέρεια τα σημεία στα οποία διαφωνούσε ή συμφωνούσε με τους πυθαγόρειους φιλόσοφους Φιλόλαο και Ικέτα, με τον Πτολεμαίο ή με τον Αρίσταρχο το Σάμιο, ο οποίος δημοσίευσε βιβλίο διατυπώνοντας πρώτος τη θεωρία του ηλιοκεντρικού συστήματος.

Άλλος αναμφισβήτητα μεγάλος εφευρέτης και αστρονόμος ήταν ο Γαλιλαίος. Ο επιστημονικός τρόπος διατύπωσης των θεωριών του σε μια περίοδο πολιτιστικής και θρησκευτικής βαρβαρότητας και φανατισμών, προκάλεσε επικίνδυνες για τη ζωή του αντιδράσεις με αποτέλεσμα να ανακοπεί η συμπληρωματική επιστημονική του έρευνα για πληρέστερη ερμηνεία της θεωρίας του Κοπέρνικου και για το νόμο της πτώσης των σωμάτων (βαρύτητα) που αποτέλεσε μεταγενέστερα αντικείμενο έρευνας από το Νεύτωνα. Μια από τις σπουδαιότερες ανακαλύψεις του Γαλιλαίου ήταν και η τελειοποίηση των τηλεσκοπίων με τη χρησιμοποίηση κυρτών και κοίλων φακών στις άκρες μακρόστενων σωλήνων. Σε μια περίοδο που η Ευρώπη έβγαινε από έναν βάρβαρο και κατασκότεινο Μεσαίωνα, στον οποίο οι ανακαλύψεις των Αρχαίων Ελλήνων ήταν τελείως άγνωστες, η ανακάλυψη του τηλεσκόπιου θεωρήθηκε μια εντελώς νέα εφεύρεση του 17ου αιώνα.  Όμως, αν κάποιος παρατηρήσει τις λεπτές και μικροσκοπικές εργασίες σε νομίσματα, σε έργα χρυσοχοΐας, τις μικροσκοπικές εγγραφές στον μηχανισμό των Αντικυθήρων και σε άλλα έργα τέχνης, κατανοεί εύκολα πως τέτοιου είδους εγχάρακτα αριστουργήματα ήταν αδύνατον να δημιουργηθούν έστω και με τη χρήση ενός απλοποιημένου μικροσκοπίου. Φακοί, μικροσκόπια και τηλεσκόπια υπήρχαν πριν από πολλές χιλιετηρίδες, όχι φυσικά με την τελειοποιημένη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα χάρη στις έρευνες, στις καινοτόμες ιδέες και στις βελτιώσεις του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα, Μεγεθυντικοί φακοί και υποτυπώδη τηλεσκόπια βρέθηκαν στη Μέση Ανατολή, στην Κίνα, στην Αφρική και στους πρωτόγονους πολιτισμούς των Μάγια και των Αζτέκων στην Κεντρική και Νότια Αμερική. Αξίζει ίσως να αναφερθεί το θραύσμα από αγγείο του 5ου π.Χ. αιώνα που βρίσκεται στο Μουσείο της Ακρόπολης και αναπαριστά άνδρα ο οποίος με τα δυο χέρια του στερεώνει στο δεξιό του μάτι ένα τηλεσκόπιο.

Θα απαιτούνταν δεκάδες σελίδες για να αναφερθούν όλα τα επιτεύγματα των αρχαίων ελλήνων ερευνητών στα μαθηματικά, στη φυσική, στην αστρονομία, στην ιατρική και σε εφευρέσεις καθημερινής χρήσης. Ο περισσότερος κόσμος γνωρίζει λίγο πολύ τις εφευρέσεις και ανακαλύψεις των μεγάλων σοφών της αρχαιότητας, οι οποίες διδάσκονται και στα σχολεία. Από τα μαθητικά μας χρόνια μάθαμε για τις έρευνες του Αρχιμήδη με στόχο τον τετραγωνισμό του κύκλου και τον υπολογισμό του άρρητου αριθμού (π), το νόμο του για τους μοχλούς, το νόμο της άνωσης του ύδατος και άλλες εφευρέσεις του. Τη γεωμετρία του Ευκλείδη την διδάσκονταν οι μαθητές όλων των σχολείων του κόσμου ως και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ανακάλυψη του Ερατοσθένη του Κυρηναίου για την περίμετρο της γης, μας αφήνει κατάπληκτους για τη μηδαμινή απόκλιση των μετρήσεων με τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα υπολογισμών, αν ληφθούν υπόψη τα τότε πρωτόγονα μέσα μέτρησης της απόστασης μεταξύ Αλεξάνδρειας και Συήνης (το σημερινό Ασουάν της Αιγύπτου) και ο μεγαλοφυής τρόπος σύλληψης και εκτέλεσης του πειράματος. Το ίδιο εκπληκτικές είναι και οι εφευρέσεις κάποιων παλαιότερων και άγνωστων ή νεότερων και ελάχιστα γνωστών μαθηματικών και μηχανικών της αρχαιότητας, όπως π. χ. του Κτησίβιου, του Φίλωνα του Βυζάντιου και του Ήρωνα του Αλεξανδρέα, οι εφευρέσεις των οποίων αξιοποιούνταν με τη δύναμη του νερού, την πίεση της ατμόσφαιρας, του θερμού αέρα ή του ατμού. Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το υδραυλικό ρολόι του Πλάτωνα, το οδόμετρο για τη μέτρηση (σε στάδια) των αποστάσεων, το νερόμυλο, την κεντρική θέρμανση, τεράστιους γερανούς και γρύλους, τουαλέτες και μπάνια με τρεχούμενο (ζεστό/κρύο) νερό, ομπρέλες και άλλες εφευρέσεις καθημερινής χρήσης.

Μερικές εφευρέσεις της αρχαιότητας, όπως π. χ. ο θεωρούμενος ως αναλογικός υπολογιστής μηχανισμός των Αντικυθήρων, η ύδραυλις του Κτησίβιου που βρέθηκε στο Δίον της Μακεδονίας, αλλά και οι εκπληκτικές εφευρέσεις του μαθηματικού, μηχανικού και αστρονόμου Ήρωνα, δείχνουν πως αν δεν μεσολαβούσε για πολλούς αιώνες η βαρβαρότητα και ο μεσαιωνικός σκοταδισμός στην Ευρώπη, η Αναγέννηση και η Βιομηχανική Επανάσταση θα ήταν η φυσική και απρόσκοπτη χρονική συνέχεια των αρχαίων τεχνικών ανακαλύψεων. Η Ύδραυλις ήταν το πανομοιότυπο σημερινό μουσικό εκκλησιαστικό όργανο της Καθολικής Εκκλησίας με πλήκτρα (σε μικρότερο μέγεθος όπως το αρμόνιο) και ο πρόγονος του πιάνου. Το όργανο λειτουργούσε με πεπιεσμένο αέρα σε δοχείο νερού, για να εξισορροπείται η πίεση του αέρα καθώς κατευθυνόταν σε παράλληλες σειρές σωλήνων με διαφορετικό ύψος για τη δημιουργία μελωδικών πολυφωνικών ήχων. Ανακατασκευάστηκε σχετικά πρόσφατα με βάση την Ύδραυλη του Δίου και χρησιμοποιήθηκε με άριστα αποτελέσματα στη μουσική πολιτιστική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε εφέτος το Μάρτη (2018)  στο Μουσείο της Ακρόπολης.  

Ο Ήρων, ο εκπληκτικός αυτός εφευρέτης, ασχολήθηκε με έρευνες σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Αμέτρητες είναι οι εφευρέσεις του πολλές από τις οποίες έχουν εφαρμοσθεί, προσαρμοσμένες στα σημερινά τεχνικά δεδομένα, περίπου μιάμιση ή δυο χιλιετίες από την εποχή του αλεξανδρινού εφευρέτη. Αξίζει να αναφέρουμε το υδραυλικό ρολόι με ξυπνητήρι, το αυτόματο άνοιγμα/κλείσιμο θυρών με ατμό, τον αυτόματο πωλητή με κερματοδέκτη του «ιερού νερού» των Μαντείων, την κεντρική θέρμανση με υποδαπέδιες σωληνώσεις, τις υδραυλικές βάνες, τους οδοντωτούς τροχούς, τις βαλβίδες με αυτοματοποιημένα υδραυλικά συστήματα, το αυτόματο φορητό θέατρο (ένα παραπλήσιο είδος θεάτρου μαριονέτας) με προγραμματισμό των κινήσεων εξ αποστάσεως (τηλεχειρισμός με χρήση συμπιεσμένου νερού ή αέρα). Ο Ήρωνας θεωρείται επίσης ως ο εφευρέτης ο οποίος ανακάλυψε τις κρυφές δυνάμεις του ατμού. Ο ίδιος εφάρμοσε αυτές τις δυνάμεις σε πολλές εφευρέσεις του, όπως π. χ. στο αυτόματο άνοιγμα των θυρών, αλλά και ανακάλυψε την αιολόσφαιρα, μια μεταλλική σφαίρα με δυο καμπυλωτά και αντικριστά ακροφύσια, η οποία περιστρεφόταν όταν θερμαινόταν το νερό στο εσωτερικό της και έβγαινε ο ατμός από τα στόμια των ακροφυσίων. Είναι ένα πρώτο πείραμα που απέδειξε τις τεράστιες δυνατότητες του ατμού και οδήγησε στην κατασκευή των ατμήλατων μηχανών και στην ανακάλυψη (μετά από πολλούς αιώνες) του σιδηροδρόμου.

Οι ανακαλύψεις των Αρχαίων Ελλήνων δεν περιορίζονται μόνο στα τεχνικά επιτεύγματα αλλά επεκτείνονται και σε άλλους επιστημονικούς τομείς, όπως η οικονομία, η κοινωνιολογία, η ιατρική κλπ. Οι σημερινοί πρωτοετείς των οικονομικών επιστημών από τις πρώτες μέρες μαθαίνουν για το νόμο του Γκρέσαμ με βάση τον οποίο «το κακό νόμισμα διώχνει το καλό» ή για τον μεταγενέστερο «νόμο της προσφοράς και της ζήτησης» του Άνταμ Σμιθ και του Ντέιβιντ Ρικάρντο. Χωρίς καμιά αμφιβολία αυτοί οι οικονομολόγοι έθεσαν αυτά τα οικονομικά δεδομένα σε νέες συστηματικές βάσεις έρευνας και δημιούργησαν  την οικονομική επιστήμη, αλλά οι συγκεκριμένες αυτές «ανακαλύψεις» τους υπήρχαν σε εμπειρική μορφή και σε πρακτική εφαρμογή τους και στην Αρχαία Ελλάδα. Αν διαβάσει κάποιος τους «Βατράχους» του Αριστοφάνη θα διαπιστώσει (στην απαγγελία του Χορού, στις παραγρ. 718-734) πως οι Έλληνες, πριν από 2000 χρόνια, γνώριζαν πολύ καλά, όπως ανακάλυψε ο Γκρέσαμ τον 16ο μ.Χ. αιώνα, πως «τα χάλκινα νομίσματα έδιωχναν τα χρυσά», τα οποία αποθηκεύονταν στα σεντούκια των νοικοκυριών διότι αντιπροσώπευαν μια πραγματική διαχρονική αξία.  Αλλά και στον «Κατά Σιτοπωλών» λόγο του ο Λυσίας με σαφήνεια ξεκαθαρίζει την κακουργηματική πρόθεση του μεγαλοσιτοπώλη Άνυτου να δημιουργήσει τεχνητή έλλειψη των σιτηρών, αποθηκεύοντάς τα σε μυστικές αποθήκες ώστε να μειωθεί η προσφορά και να αυξηθεί η ζήτηση, με συνέπεια τον εξαπλασιασμό των κερδών του κερδοσκόπου σιτοπώλη.

Στην Κοινωνιολογία η προσφορά κυρίως των επικούρειων φιλοσόφων ήταν σημαντική για τη θέση του Ανθρώπου σε μια οργανωμένη κοινωνία. Ακόμα και ο Καρλ Μαρξ, ερευνητής, φιλόσοφος, ιστορικός και οικονομολόγος με μεγάλη μόρφωση και άριστη γνώση των αρχαίων ελληνικών, θα πρέπει να είχε διαβάσει στον Αριστοτέλη για το ιδιότυπο σύστημα περιουσιακής ισότητας και κοινοκτημοσύνης του Χαλκηδόνιου Φαλέα, ο οποίος «τούτ' εισήνεγκε πρώτος φησί γάρ, δείν ίσας είναι τάς κτήσεις των πολιτών». Φαίνεται πως όχι μόνον πρότεινε την καθιέρωση των ίσων περιουσιών σε όλους τους πολίτες, αλλά και όπως συνάγεται από μια κάπως ασαφή φράση στο κείμενο των «Πολιτικών» του Αριστοτέλη για την «περί τα τέκνα κοινότητα και τας γυναίκας άλλος κεκαινοτόμηκεν», ενδεχομένως ο Φαλέας να είχε προτείνει και κοινοκτημοσύνη των γυναικών και των παιδιών. Αυτό στη μαρξιστική ορολογία θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως κομμουνιστικό σύστημα διακυβέρνησης, διότι προέβλεπε την ίση διανομή του παραγόμενου πλούτου με απόλυτο έλεγχο των συντελεστών της παραγωγής. Ο Μαρξ δεν αντέγραψε τον Φαλέα αλλά προσάρμοσε, με επιστημονικό τρόπο και με μια ολοκληρωμένη οικονομική και κοινωνικοπολιτική θεωρία, το ρηξικέλευθο σύστημά του σε νέα ρεαλιστικά ταξικά  δεδομένα.

 Θα ήταν παράλειψη, στο τέλος, να μην αναφερθούμε και σε ένα ιατρικό γεγονός που φανερώνει το βίαιο χάσμα γνώσεων που δημιουργήθηκε από την απότομη εξαφάνιση των αρχαιοελληνικών γνώσεων και την απουσία ομαλής μεταβίβασης του πλούτου αυτών των γνώσεων στις επόμενες γενιές, οι οποίες βυθίστηκαν στο πνευματικό τέλμα του Μεσαίωνα και της θρησκοληψίας. Θα μπορούσαμε να πούμε πως σχετικά πρόσφατα και συγκεκριμένα στη δεκαετία του 1980, αμερικανοί επιστήμονες ανακάλυψαν μια εντελώς νέα ασθένεια. Την ονόμασαν «Ιδιοψυχαναγκαστική Διαταραχή» (Obsessive-Compulsive Disorder) και  περιέγραψαν με λεπτομέρειες τα συμπτώματά της. Πόσος χρόνος χάθηκε άδικα από το χάσμα γνώσεων γι’ αυτή τη νέα ιατρική ανακάλυψη! Σε πρόσφατη εκπομπή του BBC ένας ιστορικός διάβασε τα συμπτώματα αυτής της άγνωστης ως τώρα ασθένειας από γραπτό κείμενο του διάσημου έλληνα γιατρού του 1ου μ.Χ. αιώνα, του Ρούφου του Εφέσιου. Κάποιος κακόπιστος θα μπορούσε να ισχυρισθεί πως οι αμερικανοί νευροψυχολόγοι αντέγραψαν, κατά γράμμα, τα συμπτώματα που με ακρίβεια και σαφήνεια περιέγραψε ο Ρούφος. Η ως το 1980 άγνωστη ασθένεια ήταν γνωστή στους γιατρούς της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας.