Έρχονται οι γιορτές και μια από τις βασικότερες ερωτήσεις στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων είναι: «Τι δώρα να κάνω πάλι φέτος;»
Αν μας απασχολεί το πώς θα κάνουμε τους παραλήπτες των δώρων πιο ευτυχισμένους, η Θετική Ψυχολογία έχει να κάνει τις δικές της προτάσεις.
(Το άρθρο έχει βασιστεί σε άρθρο του Πανεπιστημίου του Berkeley)
Ο σκοπός των δώρων
Ενώ το να ξοδεύουμε χρήματα για άλλους ανθρώπους αντί για εμάς αυξάνει τη δική μας ευτυχία σύμφωνα με πολλές έρευνες, την περίοδο αυτή συχνά γίνεται πιο αγχωτικό. Ίσως το νιώθουμε και λίγο σαν υποχρέωση. Αν επιλέξουμε το «σωστό» δώρο όμως, αυτό μπορεί να δημιουργήσει συναισθήματα εκτίμησης, τα οποία αυξάνουν την αίσθηση της σύνδεσης σε μια σχέση.
Εδώ όμως, είναι συχνά το πρόβλημα. Πολλές φορές ξεχνάμε πως ο σκοπός του δώρου είναι να δυναμώσουμε και να θρέψουμε τις σχέσεις μας.
Πρακτικότητα, όχι ποιότητα
Αν και κάποιος μπορεί να σκεφτεί πως όσο πιο ακριβό είναι ένα δώρο τόσο περισσότερο θα το εκτιμήσει ο άλλος, μια έρευνα[1] του 2018 έδειξε πως οι παραλήπτες των δώρων ένιωσαν πιο κοντά στους δότες, όταν έλαβαν πρακτικά δώρα (πχ. ένα καθημερινό στυλό σε σχέση με ένα βαρύ και ακριβό στυλό που δε θα μπορούσαν να έχουν εύκολα επάνω τους, ή ένα κουπόνι από ένα μέτριο εστιατόριο στην περιοχή τους, σε σχέση με ένα κουπόνι για ένα ακριβό εστιατόριο στην άλλη άκρη της πόλης). Το εύρημα αυτό αντανακλά αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών, οι οποίες είχαν δείξει πως το να κάνεις ακριβά δώρα δεν είναι ο τρόπος για να κερδίσεις την καρδιά κάποιου…
Συμπέρασμα: Κάνε ένα δώρο χρήσιμο. Όχι ένα δώρο ακριβό.
Ιδέα Δώρου: Πάρε ένα πρακτικό γκάτζετ που ποτέ δε θα έπαιρνε μόνος του (πχ. μια βάση για το κινητό στο αυτοκίνητο). Θα του κάνεις τη ζωή εύκολη και θα σε ευγνωμονεί!
Μακροπρόθεσμη ικανοποίηση, όχι αρχικός ενθουσιασμός
Πόσες φορές μας έχει συμβεί να κάνουμε όλο χαρά ένα δώρο σε ένα παιδί μόνο για να το δούμε να το βαριέται την ίδια κιόλας μέρα; Δυστυχώς συχνά εστιάζουμε στο να ενθουσιαστεί ο παραλήπτης τη στιγμή που θα ανοίξει το δώρο κι έτσι παραμελούμε τη σημασία του να εξακολουθήσει να φέρνει χαρά το δώρο και στο μέλλον.
Σε μια σειρά πειραμάτων[2] οι ερευνητές βρήκαν πως οι δότες επέλεγαν δώρα τα οποία θα εντυπωσίαζαν τους παραλήπτες την ώρα που θα τα άνοιγαν, παρά δώρα τα οποία θα τους προσέφεραν χαρά πιο μακροπρόθεσμα. Φαίνεται πως μας ενδιαφέρει περισσότερο να πάρουμε το χαμόγελο κατά την ώρα της δοσοληψίας (πχ. δώδεκα τριαντάφυλλα) από ό,τι να δώσουμε κάτι που θα έχει διάρκεια (πχ. μια γλάστρα με μια τριανταφυλλιά).
Συμπέρασμα: Ας βρούμε ένα δώρο που θα συνεχίσει να δίνει χαρά και πέρα από την αρχική στιγμή.
Ιδέα δώρου: Πάρε μια καφετιέρα / τοστιέρα. Κάθε φορά που κάνει καφέ /τοστ θα σε θυμάται!
Δώσε ό,τι σου ζήτησαν
Όταν ήμασταν μικροί γράφαμε γράμμα στον Αη Βασίλη να του πούμε τι να μας φέρει. Δεν του λέγαμε: «Αη Βασίλη φέρε μου ό,τι νομίζεις ότι θέλω ». Μια σειρά ερευνών αποκάλυψε πως οι δότες συχνά αμελούσαν τις λίστες δώρων και πίστευαν πως οποιοδήποτε δώρο και να έκαναν θα έπρεπε να αρέσει στους παραλήπτες. Οι παραλήπτες όμως, δήλωσαν ότι προτιμούσαν τα δώρα που περίμεναν.
Οι δότες βέβαια το έκαναν αυτό γιατί θεωρούσαν ότι είναι αρκετά κοντά στους παραλήπτες ώστε να ξέρουν τι δώρο θα τους άρεσε. Δε χρειάζεται να τους το πει κανείς… Δυστυχώς τέτοιου είδους μαντική συχνά δεν βρίσκει τον επιθυμητό στόχο.
Συμπέρασμα: Πάρε αυτό που σου ζήτησε. Μην αυτοσχεδιάσεις.
Ιδέα δώρου: Δικιά του.
Κάνε δώρα εμπειρίες όχι αντικείμενα
Όπως έχω ξαναγράψει η ευτυχία μας αυξάνεται όταν ξοδεύουμε χρήματα σε εμπειρίες. Όχι σε αντικείμενα. Οι εξαιρέσεις στον κανόνα είναι όταν τα αντικείμενα τα οποία αγοράζουμε οδηγούν σε εμπειρίες. Πχ, ένα πατίνι, μια κιθάρα, ένα καλό βιβλίο.
Μια έρευνα[3] έδειξε πως όταν κάποιος δεν νιώθει αρκετά κοντά στον παραλήπτη είναι πιο πιθανό να πάρει ένα αντικείμενο γιατί είναι ασφαλέστερο, καθώς οι εμπειρίες είναι πιο προσωπικές και προϋποθέτουν μεγαλύτερη εγγύτητα. Αν μάλιστα αυτές οι εμπειρίες είναι λίγο ασυνήθιστες (πχ. μάθημα τοξοβολίας αντί για ένα μασάζ) τότε η αίσθηση εγγύτητας ανάμεσα σε δότη και παραλήπτη αυξάνει ακόμα περισσότερο. Ένα καλό σεμινάριο μπορεί επίσης να αλλάξει δραματικά τη ζωή κάποιου. Για πιο ευτυχισμένες σχέσεις, λοιπόν, συνδύασε και την προηγούμενη ιδέα. Τι αρέσει στον παραλήπτη να κάνει; Αλλιώς ψάξε για ασυνήθιστες εμπειρίες.
Συμπέρασμα: Κάνε δώρο εμπειρίες. Όχι αντικείμενα.
Ιδέα δώρου: Κάνε δώρο ένα μάθημα ξιφασκίας.
Προσοχή: Μην πάρεις δώρα σε όλους!
Όσο και αν ακούγεται ωραίο το να λαμβάνουμε δώρα μπορεί κάποιες φορές να έχει αρνητικές συνέπειες. Αν ο παραλήπτης νιώσει ότι παίρνουμε ένα δώρο με εγωιστικούς σκοπούς (πχ. για να τον καλοπιάσουμε για κάτι ή για να δημιουργήσουμε μια αίσθηση υποχρέωσης) μπορεί να αντιδράσει αρνητικά. Ταυτόχρονα μπορεί να αγχώσουμε τον παραλήπτη αν του έχουμε πάρει δώρο και εκείνος όχι.
Συμπέρασμα: Μην πάρεις δώρο για κάθε θείο, θεία, ξάδερφο, στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Ιδέα δώρου: Τίποτα.
Πώς δεχόμαστε τα δώρα, όχι μόνο πώς τα κάνουμε
Συζητήσαμε το πώς να κάνουμε δώρα αλλά υπάρχει και μια τέχνη στο πώς να δέχεσαι δώρα. Μια έρευνα[4] μάλιστα έδειξε πως η προθυμία για να δεχτούμε ένα δώρο είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για να ευχαριστηθούμε το δώρο. Σημαντικότερος και από την αξία του δώρου ή το τι πιστεύουμε για τις προθέσεις του δότη. Το να είμαστε δεκτικοί και να λέμε: «Ευχαριστώ πολύ!» αντί για «Δεν έπρεπε να το κάνεις αυτό. Δεν ήταν ανάγκη» έχει διπλό αποτέλεσμα. Και εμείς χαιρόμαστε περισσότερο και δίνουμε τη χαρά του να δίνεις, στον δότη του δώρου.
Συμπέρασμα: Επίτρεψε στον εαυτό σου να δεχτεί το δώρο.
Ιδέα δώρου: Ένα ευχαριστώ και το χαμόγελό σου.
Αυτές τις γιορτές
Αυτές τις γιορτές, ως δότες ας σκεφτούμε τις ανάγκες των παραληπτών και όχι πώς να τους εντυπωσιάσουμε. Ας χαρίσουμε εμπειρίες ή πράγματα με διάρκεια. Ως παραλήπτες ας είμαστε έτοιμοι να τα δεχτούμε και να επιτρέψουμε στον δότη να νιώσει τη χαρά του να δίνει.
Οι πρακτικές τεχνικές αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα τη σύσφιξη των σχέσεων, την αύξηση της χαράς και της εγγύτητας.
Ας επιτρέψουμε στην επιστήμη της Θετικής Ψυχολογίας να μας δώσει τα δικά της δώρα.
Καλές γιορτές σε όλους!!!
[1] The Gift of Psychological Closeness: How Feasible Versus Desirable Gifts Reduce Psychological Distance to the Giver (2018), Personality and Psychology Bulletin
[2] The Smile-Seeking Hypothesis: How Immediate Affective Reactions Motivate and Reward Gift Giving (2018) Psychological Science
[3] When Consumers Prefer to Give Material Gifts Instead of Experiences: The Role of Social Distance (2018), Journal of Consumer Research
[4]Prosocial Spending and Subjective Well-Being: The Recipient Perspective (2018), Journal of Happiness Studies
