Γράφει ο Μιχάλης Σωτηρίου
O Σλάβομιρ Μρόζεκ, Πολωνός συγγραφέας (1930-2013), έζησε και δημιούργησε στην Πολωνία, το Μεξικό και τη Γαλλία, όπου πέθανε.
Ένα απο τα πρώτα έργα του είναι ο Ελέφαντας που περιλαμβάνεται στην πρώτη συλλογή διηγημάτων του. Όπως και στα περισσότερα έργα του, με σουρεαλιστικό χιούμορ διαπραγματεύεται θέματα σχετικά με την αποξένωση των ανθρώπων, τη σχέση του λαού με την πολιτική εξουσία, τη συμβατικότητα των καταπιεσμένων, τους περιορισμούς της ανθρώπινης έκφρασης και ελευθερίας.
Στον Ελέφαντα ο διευθυντής ενός επαρχιακού ζωολογικού κήπου, ένα τυπικός καιροσκόπος αντιμετωπίζει τα ζώα σάν σκαλοπάτια για να φτιάξει την καριέρα του. Δεν δίνει σημασία αν η καμηλοπάρδαλη έχει κοντό λαιμό ή τα ωδικά πουλιά έχασαν κάθε ενδιαφέρον και κελαηδούν σπάνια.
Αυτός ο ζωολογικός κήπος είχε μια μεγάλη έλλειψη: έναν ελέφαντα. Κάποτε, του ανακοινώθηκε η έγκριση αγοράς ενός ελέφαντα. Όμως, παρά τον ενθουσιασμό των υπαλλήλων, ο διευθυντής έστειλε γράμμα στα κεντρικά της Βαρσοβίας, προτείνοντας να κατασκευάσουν ένα ελέφαντα απο ελαστικό, τον οποίο να τον τοποθετήσουν φουσκωμένο με γκάζι στο κλουβί του. Και τούτο για οικονομία, για να μην επιβαρυνθούν οι μεταλλωρύχοι και μεταλλουργοί.
Οι γραφειοκράτες στα κεντρικά δέχθηκαν την πρόταση εφαρμόζοντας τις οδηγίες για οικονομία. Κι επειδή δεν κινούνταν ο ελέφαντας , τοποθέτησαν για τον κόσμο μια επιγραφή: “Ιδιαιτέρως δυσκίνητος:Σπανίως κινείται”. Οι πρώτοι επισκέπτες ήσαν μαθητές των σχολείων της περιοχής. Την ώρα, όμως, που κοίταζαν τον ελέφαντα με απορία και θαυμασμό και άκουγαν το δάσκαλό τους να τους περιγράφει τα χαρακτηριστικά του ελέφαντα, φύσηξε αέρας και ο πλαστικός ελέφαντας σηκώθηκε στον αέρα μέχρι που ξανάπεσε σ' ένα κάκτο και έσκασε. Και ο Μρόζεκ καταλήγει: “Οι μαθητές που παρακολούθησαν τη σκηνή στο ζωολογικό κήπο άρχισαν να παραμελούν τα μαθήματά τους κι έγιναν αλήτες. Αναφέρεται ότι το 'χουν ρίξει στο πιοτό και σπάζουνε βιτρίνες. Και δεν πιστεύουν πια στους ελέφαντες”.
Μετά από αυτή την εισαγωγή, το κείμενο που ακολουθεί μπορεί, σε πρώτη ανάγνωση, να σας φανεί σκληρό, γράφοντας για όσα διαδραματίζονται στην κοινωνία μας και επηρεάζουν την καθημερινή μας ζωή σε μικρο- και μακρο- επίπεδα. Ένα μεγάλο μέρος της αιτιολογίας αυτών των καταστάσεων συχνά αποδίδονται με αταίριαστη ευκολία στην πολιτική και πολιτικούς του παρόντος και του παρελθόντος. Όχι ότι η πολιτική που άσκησαν και ασκούν οι πολιτικοί είναι αυτή που αρμόζει στην στέρεη και διάφανη Δημοκρατία. Το ζητούμενο, όμως, δεν είναι η απόρριψη αλλά η ενδυνάμωσή της.
Προσωπικά, εδώ και χρόνια, έχω υιοθετήσει την άποψη του Μπρέχτ : “αυτοί που είναι εναντίον της πολιτικής, είναι υπέρ της πολιτικής που τους επιβάλλεται”.
Ακόμα πολύ πρίν την κρίση που ζούμε, ο φιλόσοφος Παναγιώτης Κονδύλης(1943-1998)
έγραφε: “...΄΄Αν ο 20ος αιώνας σήμανε τη διάψευση της κομμουνιστικής ουτοπίας, ο 21ος θα χαρακτηριστεί απο την κατάρρευση της φιλελεύθερης. Δεν μπορούμε να ξέρουμε το ποιά συγκεκριμένα γεγονότα θα συγκροτήσουν τις μεγάλες ροπές, τις συγκλονιστικότερες της ανθρώπινης ιστορίας”.
Η σημερινή πολιτική και κοινωνική κατάσταση επι Γής μοιάζει αρκετά με την εποχή παρακμής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τότε, που ο ρήτορας Ισοκράτης (436-338 π.χ.) επεσήμανε : “...Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται γιατι έκανε κακή χρήση του δικαιώματος της ελευθερίας και της ισότητας. Έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ώς δικαίωμα, την παρανομία ώς ελευθερία, την αναίδεια των λόγων ώς ισότητα και την αναρχία ώς ευδαιμονία”.
Ήδη, ο Σόλων απο τα μέσα του 7ου π.χ., αιώνα μας τόνιζε ότι : “Η καλύτερη διακυβέρ-νηση είναι εκείνη που ο λαός υπακούει στους άρχοντες αλλά και οι άρχοντες υπακούουν στους νόμους”. Στους επόμενους αιώνες ο Άγιος Αυγουστίνος (4ος π.χ) συμπλήρωνε: “Τί άλλο είναι η πολιτική εξουσία παρα μιά οργανωμένη ληστεία όταν απουσιάζει η Δικαιοσύνη ”.
Πολλές φορές, σε όλους τους λαούς, η άσκηση πολιτικής εξουσίας χαρακτηρίζεται απο ένα είδος βοναπαρτισμού. Δηλαδή, χαρακτηρίζονται απο τρία βασικά πιστεύω και πρακτικές: α)
στην πολιτική δεν υποχωρείς, β)Δεν ανακαλείς αυτά που δεν έπρεπε να πείς ή να κάνεις και, γ) Δεν παραδέχεσαι τα λάθη σου. Έτσι όμως, τα λάθη αυτά των βοναπαρτιστών πολιτικών τα πληρώνει ο λαός (σοβαρές κρίσεις, εθνικοί διχασμοί, πόλεμοι).Δυστυχώς, και στις περιπτώσεις αυτές ο λαός τους πιστεύει με απρόσμενη αφέλεια (αυτοί που αργότερα αυτοαποκαλούνται “κοψοχέρηδες”), ανέχονται την παράβαση. Σε τέτοιο βαθμό, όπως περιγράφει και ο Παναγιώτης Κονδύλης στο βιβλίο του Τομές στην Πλανητική Εποχή: “...οι αφελείς προπαγανδίζουν όσα ωφελούν τους ιδιοτελείς”. Αλλά και πολύ πιο πρίν,ο Νικολό Μακιαβέλλλι στο έργο του Διατριβές πάνω στην Πρώτη Δεκάδα του Τίτου Λίβιου: “ ο όχλος, παραπλανημέ-νος απο απατηλά οφέλη, επιζητεί συχνά την καταστροφή του και συγκινείται εύκολα απο λαμπρές και απερίσκεπτες υποσχέσεις”.
Άραγε, έχουμε όλοι εθιστεί στην παραπλάνηση αυτή και λειτουργούμε σαν αυτό που περιέγραψε ο Ρενάν (μυρίζουμε το άρωμα ενός άδειου μπουκαλιού); Όχι, βέβαια! Πάντα υπάρχουν τμήματα του λαού που είναι ανέπαφα απο αυτή τη μολυσματική παθητικότητα. Αρκεί να αποφασίσουν να εκφράσουν, ώς ελεύθεροι πολίτες και δημότες, την προσωπική τους αυτοσυνειδησία και τις ιδέες τους με αυτοπεποίθηση. Έτσι θα πληθαίνουν οι ομάδες πολιτών που θα κάνουν καθημερινή πρακτική διάσημα και διαχρονικά λόγια,όπως: “θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία-οι εχθροί των λαών αναδεικνύονται απο τους ίδιους τους λαούς- η πολιτική εξουσία ασκείται με δικαιοσύνη και ισότητα, κ.α”. Τότε , η Δημοκρατική Κοινωνία θα έχει κατεδαφίσει τις εγχώριες και εξωχώριες ρωμαϊκές αρένες που καταστρέφουν άτομα, έθνη και κράτη. Και ο καθε πολίτης θα έχει κάνει πράξη το λατινικό απόφθεγμα: Salus Respublicae summa lex tibi esto.
1. Η σωτηρία της Δημοκρατίας ας είναι για σένα ο υπέρτατος νόμος
