Πολλές προσωπικότητες της επιστήμης με τη ζωή και το έργο τους επηρέασαν την πορεία της ανθρωπότητος και άλλαξαν την ροή της ιστορίας.
Ένας από αυτούς ήταν και ο Αμερικανός ατομικός επιστήμονας Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ (εβραϊκής καταγωγής), ο αποκαλούμενος πατέρας της ατομικής βόμβας.   

Το ξεκίνημα – Σπουδές

Ο Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ γεννήθηκε το 1904 στη Νέα Υόρκη και ήταν όπως αναφέραμε, εβραϊκής καταγωγής. Από μικρός έδειξε την προτίμηση του στις θετικές επιστήμες και αφού τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του εγγράφεται στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, όπου τελειώνει το χημικό τμήμα σε τρία χρόνια. Συνεχίζει τις σπουδές του στη Φυσική και λίγο αργότερα παίρνει το μεταπτυχιακό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Συνεχίζεται η ανοδική πορεία του Οπενχάϊμερ και τη δεκαετία του ΄30 ιδρύει το σημαντικότερο ερευνητικό κέντρο Θεωρητικής Φυσικής στο περίφημο προοδευτικό Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας των Η.Π.Α. Το διδακτορικό του δίπλωμα το παίρνει το 1927 από το περίφημο γερμανικό πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν.
Ο Οπενχάϊμερ χαρακτηρίζεται από τους βιογράφους του χαρισματική και αινιγματική προσωπικότητα με υψηλή ευφυΐα, ηθικό κύρος και μεγάλη προσφορά στα κοινά. Ήταν γνώστης της αρχαίας Ελληνικής και Λατινικής γλώσσας και φίλος της γαλλικής και ρωσικής λογοτεχνίας. Φίλος της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η ατομική βόμβα και οι περιπέτειες

Η κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας είναι στενά συνδεδεμένη με το όνομα του Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ. Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 1942, στην καρδιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Γερμανοί έχουν τις πρώτες επιτυχίες στην Ευρώπη. Οι Η.Π.Α. έχουν ήδη εισέλθη στον πόλεμο και προσπαθούν να περιορίσουν την προέλαση της ναζιστικής Γερμανίας. Τον Σεπτέμβριο του 1939, ο Αϊνστάιν έστειλε επιστολή στον πρόεδρο Ρούσβελτ με την οποία τον προειδοποιούσε ότι η Γερμανία σχεδιάζει την κατασκευή ατομικής βόμβας. Έτσι, ξεκινάει μια προσπάθεια να προλάβουν οι Η.Π.Α. τους Γερμανούς. Για τον σκοπό αυτό δημιουργείται το ‘’Σχέδιο Μανχάταν’’, το φθινόπωρο του 1942, και στο εργαστήριο Λος Άλαμος του Νέου Μεξικού ξεκινάει η προσπάθεια κατασκευής της ατομικής βόμβας. Δημιουργήθηκε πρόβλημα στην στρατιωτική και πολιτική ηγεσία των Η.Π.Α για την επιλογή του προσώπου που θα αναλάμβανε την διεύθυνση του ‘’Σχεδίου Μανχάταν’’ στο πυρηνικό εργαστήριο του Λος Άλαμος του Νέου Μεξικού. Τελικά επελέγη ο Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ, παρά τις επιφυλάξεις (λόγω των αριστερών του πεποιθήσεων). Στην επιλογή αυτή συνέβαλε ο στρατηγός Λέσλι Γκρόουβς, που είχε την εποπτεία του ‘’Σχεδίου Μανχάταν’’.
Έτσι, αρχίζει ένας αγώνας προετοιμασίας για την κατασκευή της ατομικής βόμβας που κράτησε τρία ολόκληρα χρόνια και το καλοκαίρι του 1945 όλα ήταν έτοιμα για την πρώτη ατομική βόμβα. Εν τω  μεταξύ τον Μάϊο του 1945 η Γερμανία έχει παραδοθεί και ο πόλεμος έχει τελειώσει στην Ευρώπη. Υπήρχε όμως η Ιαπωνία που αρνούνταν να συνθηκολογήσει. Ήρθε η ώρα της χρήσης της ατομικής βόμβας.

Χιροσίμα - Ναγκασάκι

Παρά τους προβληματισμούς για τη χρήση της ατομικής βόμβας ο κύβος είχε ριφθεί από την στρατιωτική και πολιτική ηγεσία των Η.Π.Α. Ο πρόεδρος Τρούμαν δίνει εντολή να χρησιμοποιηθεί το νέο ατομικό όπλο εναντίον της Ιαπωνίας. Έτσι, στις 6 Αυγούστου 1945 η πρώτη ατομική βόμβα πλήττει την Ιαπωνική πόλη Χιροσίμα. Τρείς ημέρες αργότερα, στις 9 Αυγούστου 1945 βομβαρδίζεται το Ναγκασάκι. Οι δύο βομβιστικές επιθέσεις προκάλεσαν 210.000 θανάτους και πολλές υλικές καταστροφές. Στις 15 Αυγούστου 1945 ο αυτοκράτορας Χιροχίτο ανακοινώνει την παράδοση της Ιαπωνίας. Ο Οπενχάϊμερ είχε τύψεις για το φοβερό αποτέλεσμα των προσπαθειών του. Τον Οκτώβριο του 1945 δηλώνει στον αμερικανό πρόεδρο Χάρι Τρούμαν: ‘’Κύριε πρόεδρε, αισθάνομαι τα χέρια μου να είναι βαμμένα με αίμα’’!

Οι δύσκολες στιγμές και το τέλος

Στην διάρκεια της επιστημονικής του πορείας ο Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ ταλαιπωρήθηκε πολύ, λόγω των φιλελεύθερων και προοδευτικών του απόψεων. Μέλη της οικογένειας του ήταν οργανωμένοι στο Κομμουνιστικό κόμμα των Η.Π.Α., ενώ ο ίδιος ουδέποτε εντάχθηκε στο κόμμα. Όλα αυτά δημιούργησαν υποψίες γύρω από το άτομο του και προβλήματα στη ζωή του. Μετά το 1945 και παρά τη συνεχή παρακολούθηση του από τις υπηρεσίες ασφαλείας των Η.Π.Α. (επικρατεί ο Μακαρθισμός), ο Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ αγωνίζεται για την μη χρήση των πυρηνικών όπλων. Εξάλλου ήταν γνωστή η αντίθεση του στην κατασκευή της βόμβας υδρογόνου (πυρηνικής σύντηξης). Ως μέλος της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας των Η.Π.Α. είχε λάβει εξουσιοδότηση ασφαλείας (διαπίστευση ασφαλείας), ένα ειδικό προνόμιο.
Οι συντηρητικές δυνάμεις των Η.Π.Α. το 1953, αποφασίζουν την εξουδετέρωση του Οπενχάϊμερ. Έτσι, την παραμονή των Χριστουγέννων του 1953 γίνεται εισήγηση να του αφαιρεθεί η εξουσιοδότηση ασφαλείας και στις 23 Μαϊου 1954 το διοικητικό συμβούλιο της Επιτροπής Ατομικής Ενεργείας αποφάσισε να μην ανανεώσει την εξουσιοδότηση ασφαλείας του Οπενχάϊμερ, σε ειδική ακρόαση, δίκη. Ο Αϊνστάιν αηδιασμένος για το γεγονός αυτό δηλώνει: Η επιτροπή Ατομικής Ενεργείας έπρεπε να μετονομασθεί σε Συνωμοσία Ατομικής Εξολόθρευσης.       
Η πολιτική αποκατάσταση του Οπενχάϊμερ θα γίνει 9 χρόνια αργότερα, το 1963 από τον τότε πρόεδρο των Η.Π.Α. Τζών Κένεντι. Ήταν μια δίκαιη πράξη προς έναν μεγάλο επιστήμονα. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αγωνίσθηκε για την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων (ισορροπία του τρόμου) για το καλό της ανθρωπότητος. Ο Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ πεθαίνει τον Φεβρουάριο του 1967 από καρκίνο, ως συνέπεια της ενασχόλησης του με τη ραδιενέργεια. Έμεινε στην ιστορία ως πατέρας της ατομικής βόμβας. (*)

(*) Η πρόσφατη ταινία ‘’Οπενχάϊμερ ‘’του Χρίστοφερ Νόλαν (με τον ηθοποιό Κίλιαν Μέρφι στον ομώνυμο ρόλο) ζωντανεύει τον θρύλο του ‘’πατέρα της ατομικής βόμβας’’.
(*) Ο Νίκος Κεραμιτσόπουλος είναι συνταξιούχος καθηγητής Φυσικής και πρώην Διευθυντής της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης