Η Εκκλησία προμαχεί ανέκαθεν σε όλους τους εθνικούς αγώνες μας.
Κατά τους χρόνους της μακραίωνης Τουρκοκρατίας, η Εκκλησία υπήρξε η Κιβωτός του Γένους μας, αλλά και κατά την Εθνεγερσία του 1821 επρωτοστάτησε και επλήρωσε βαρύ φόρο αίματος.
Οι ήρωες του ~21 την 25η Μαρτίου ύψωσαν, υπό τις ευλογίες του Παλαιών Πατρών Γερμανού, τη Σημαία της Επαναστάσεως στην Αγία Λαύρα, επικαλούμενοι τη βοήθεια του Χριστού και την Σκέπη της Υπερμάχου Στρατηγού της Παναγίας Μητρός Του, σε ένα Αγώνα υπέρ Πίστεως και Πατρίδος.
Η Εκκλησία του 1821 εστρατεύθη, υπήκουσε στην πρόσκληση της Ελλάδος και πριν ακόμη σημάνει η σάλπιγγα του εθνικού συναγερμού, ευρίσκετο επί των επάλξεων. Η συμμετοχή των Επισκόπων, των ιερέων και των μοναχών, υπήρξε καθολική και ομόθυμη.
Οι κληρικοί προσήλθαν στον Αγώνα, ως πρώτοι τη τάξει, ως μορφωμένοι και ως φορείς επαναστατικότητας, ως επιβεβαίωση, ότι εγκρίνει και αυτός ο Θεός το απελευθερωτικό κίνημα των Ελλήνων.\
Η θρησκευτική δύναμη όπλιζε τα χέρια των ηρώων του πολέμου. Με την Εικόνα της Παναγίας στο στήθος, οι κληρικοί του Αγώνος, εφανάτιζαν τους αγωνιστάς.
Θα ήταν μακρύς ο κατάλογος των ηρώων κληρικών που έχυσαν το αίμα τους κατά την εκτέλεση του προς στην Πατρίδα χρέους των, όπως ο περίφημος ήρωας της Αλαμάνας Αθανάσιος Διάκος, ο Γρηγόριος Παπαφλέσσας, ο ελεύθερος πολιορκημένος του Μεσολογγίου Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ, ο υπερασπιστής των Θερμοπυλών Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός και πολλοί άλλοι.
Ο φλογερός κληρικός του Αγώνος, Παπαφλέσσας γνωστός μεν υπό το όνομα τούτο, επισήμως δε καλούμενος Γρηγόριος Δικαίος Φλέσσας, ευρεθείς στην Καλαμάτα και συνεργασθείς με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, επέσπευσε την έκρηξη της Επαναστάσεως την 23η Μαρτίου.
Η προσφορά του Παπαφλέσσα στον απελευθερωτικό Αγώνα του Έθνους, είναι μεγίστη, καθ’ όσον, εκτός των άλλων, με την πειστική επιχειρηματολογία του, συνήγειρε ψυχές και διαλύσας τους δισταγμούς των συντηρητικών, επέβαλε την έναρξη του ενόπλου κινήματος. Η ηρωϊκή θυσία του στο Μανιάκι την 19η Μαΐου 1825 επεσφράγισε τον βίο του. Ο Παπαφλέσσας εκινήθη στην Πελοπόννησο περί δύο σαφείς πόλους. Αφ’ ενός μεν εμύησε πολλούς στα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας, αφ’ ετέρου δε προσπαθούσε να επιταχύνη την έκρηξη του Αγώνος.
Εξ άλλου, ο έτερος κληρικός και αγωνιστής του Αγώνος του ~21, ο Αθανάσιος Διάκος, ο θρυλικός ήρωας της Αλαμάνας, το 1820 εμυήθη στην Φιλική Εταιρεία και την 26η Οκτωβρίου του ιδίου έτους, αποχωρήσαντος του Ανδρούτσου από την Ανατολική Ελλάδα, λόγω διαφωνίας του με τους προύχοντας της Λεβαδείας, ανέλαβε το αρματολίκιο της περιοχής.
Ο Αθανάσιος Διάκος, αμυνόμενος στην Αλαμάνα, αιμόφυρτος την 22α Απριλίου 1821, πέφτει εις χείρας των Τούρκων και μετάγεται στη Λαμία και την 24η Απριλίου 1821 θανατώνεται επί πασσάλου.
Η λαϊκή ψυχή, συγκινηθείσα, ύμνησε ποικιλοτρόπως τον ήρωα. Κατά την λαϊκή παράδοση, ο Διάκος, εθρήνησε την ωραιότητα της γύρω φύσεως, παρομοιάζων αυτήν με την αναγέννηση του Έθνους. Αναφέρεται δε, ότι εψιθύρισε το περίφημο δίστιχο:
``Για ιδές καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει,
τώρα π’ ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γης χορτάρι’’.
Γενικώς, η συμβολή της Εκκλησίας στην Εθνεγερσία του 1821, υπήρξε καθοριστικής σημασίας για τη νικηφόρο έκβασή της. Η χριστιανική πίστη, ήταν αυτή που συνέβαλε ουσιαστικά και λίαν αποφασιστικά στο να λάβη υπόσταση και πάλι το περιούσιο Έθνος μας.
Πλήρη επιβεβαίωση τούτου, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τον περίφημο όρκο των Ιερολοχιτών του Αλεξάνδρου Υψηλάντη:
``Ως χριστιανός ορθόδοξος, ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας Τριάδος να διαμείνω πιστός εις την Θρησκείαν μου και εις την Πατρίδα μου. Και να χύσω και αυτήν την υστέραν ρανίδα του αίματός μου υπέρ της Θρησκείας και της Πατρίδος μου’’.
