Το γέλιο και το γελοίο

Το γέλιο είναι πηγή ζωής. Είναι και μια παγκόσμια γλώσσα. Και γελάμε με χίλιους τρόπους και με χίλιες αιτίες.  Επιδρά, μας λένε οι ειδικοί επιστήμονες της ψυχολογίας θετικά στο μυϊκό, καρδιαγγειακό, αναπνευστικό, ενδοκρινικό και κεντρικό νευρικό σύστημα. 
Χαλαρώνει τους μυς, βελτιώνει την αναπνοή, διεγείρει την κυκλοφορία του αίματος (κοκκινίζουμε γελώντας), μειώνει τις ορμόνες του στρες και τη μελαγχολία, ενισχύει την ανοσοποιητική λειτουργία και άμυνα του οργανισμού, βελτιώνει τη μνήμη, ενισχύει την πνευματική λειτουργία. Κάνει με άλλα λόγια, ό,τι κάνει και η φυσική άσκηση. Είναι λυτρωτικό ‘’φάρμακο’’ για πάσαν νόσον. 
Θα πρόσθετα στα ανωτέρω, ότι το γέλιο βελτιώνει τη διαπροσωπική επικοινωνία, τις κοινωνικές σχέσεις, συμβάλει στη φιλία, στην έλξη και το πλησίασμα μεταξύ των ανθρώπων. Το γέλιο φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά. Χτίζει με άλλα λόγια τη συνεκτικότητα, την ανεκτικότητα και τον ψυχικό δέσιμο που διαμορφώνει την ταυτότητα της κοινωνικής ομάδας. Βοηθάει δε στην αυτοεκτίμηση. Σε μια παρέα, μια συζήτηση, μια ομαδική εργασία, με το γέλιο αποσυμφορείται η τεταμένη ατμόσφαιρα και αμβλύνονται οι εντάσεις. Εντείνει ακόμη το κέφι, και όπως είναι γνωστό, το γέλιο είναι μεταδοτικό.  «Γέλα και ο κόσμος θα γελάσει μαζί σου. Κλάψε και ο κόσμος θα εξακολουθήσει να γελάει.»                     
Και με ποια αφορμή γελάμε; Με αμέτρητες αφορμές. Με ένα ανέκδοτο (ιδίως αν αφορά την πεθερά μας), με μια γκριμάτσα, μ’ ένα σκίτσο, μ’ ένα χιούμορ, μια απλή καθημερινή σκηνή, με μια έξυπνη ατάκα, με ένα απρόοπτο, με μια κωμική ταινία ή ένα θέατρο. Ακόμα και με τον εαυτό μας. Γιατί, «το να γελάς με τα λάθη σου μακραίνει τη ζωή, το να γελάς όμως με τα λάθη των άλλων μπορεί να τη μικρύνει».  Μακάριοι λοιπόν «εκείνοι που γελούν με τον εαυτό τους γιατί δε θα πάψουν ποτέ να διασκεδάζουν.» Ωστόσο, δε γελάμε όλοι με τα ίδια πράγματα, ούτε γελάμε σε όλες τις ηλικίες με την ίδια αφορμή ή την ίδια ένταση (π.χ. μέχρι δακρύων). Αν π.χ. ο σερβιτόρος έριξε από αδεξιότητα τον δίσκο με τους καφέδες, άλλοι θα γελάσουν και άλλοι θα δείξουν συμπάθεια. 
Βεβαίως, το χαμόγελο και το γέλιο δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Το χαμόγελο είναι πιο μυστήριο και ενδιαφέρον από το γέλιο. Αφήνει χώρο για να μαντέψεις κάτι. Ακόμα και ο διάβολος χαμογελάει, αλλά πονηρά. Υπάρχουν άνθρωποι που χαμογελούν με φυσικό και ανεπιτήδευτο τρόπο. Αλλά το χάρισμα του γέλιου λίγοι το κατέχουν. Συνήθως καλόκαρδοι και ευφυείς άνθρωποι. Θυμάμαι, σε μια σύσκεψη, έκανα χρήση της φράσης: «Οσάκις ο συνάδελφος τηλεφωνεί τον πελάτη…». Ένα ευφυέστατο μέλος, μίλησε χαμηλόφωνα: «Ποιος είναι αυτός ο Σάκης;»  Αυτό ήταν, ξεσπάσαμε όλοι σε αυθόρμητο ξεκαρδιστικό γέλιο. Τις περισσότερες φορές, δεν  είναι αυτό καθ’ αυτό το αστείο που φέρνει γέλιο όσο η στιγμή, η προδιάθεση, ο τρόπος και το ύφος που θα το προκαλέσουν. Άρα, το γέλιο είναι φυσική τέχνη,  ή το έχεις έμφυτο ή όχι,  δεν σπουδάζεται.   
Θα ήταν προτιμότερο- γράφοντας- να σας κάνω να γελάσετε μα δεν είμαι ευθυμογράφος. Γιατί, το να φέρνεις γέλιο είναι πολύ υψηλή και σοβαρή υπόθεση. Μα ένα σύντομο και δανεικό για την στιγμή, το θεωρώ απαραίτητο. ‘’Είπε η πεθερά μου ότι κουράστηκε πολύ. Ο θεός να σ’ αναπαύσει, της είπα’’. Ακόμα να ξεχάσω το βλέμμα της. Γι’ αυτό, προτίμησα να παραθέσω από την σοφία του κόσμου μαργαριτάρια που μιλούν για την αξία του. Ιδού μερικά:
• Δε γελάμε επειδή αισθανόμαστε καλά, αισθανόμαστε καλά επειδή γελάμε.
•Δεν σταματάς να γελάς επειδή γερνάς. Γερνάς επειδή σταματάς να γελάς.
•Η πιο χαμένη από όλες τις μέρες είναι εκείνη που δε γελάσαμε.
•Ο αισιόδοξος χαμογελάει για να ξεχάσει. Ο απαισιόδοξος ξεχνάει να χαμογελάσει.
•Το γέλιο είναι ένα ηρεμιστικό χωρίς παρενέργειες.
•Οι άνθρωποι που δεν γελούν ποτέ, δεν είναι σοβαροί.
•Το γέλιο είναι ένας οργασμός που προκαλείται από τη συνεύρεση του λογικού με το παράλογο.
•σως το γέλιο του τον έσωσε. Πρέπει να είναι δύσκολο να σκοτώσεις έναν άνθρωπο που γελάει. 
•Το γέλιο εκτονώνει την ενέργεια που υπερχειλίζει, η οποία αν δεν χρησιμοποιηθεί θα γίνει δηλητήριο. Το γέλιο ως φαίνεται είναι το αντίδοτο.
•Ο πόνος μου μπορεί ίσως να γίνει αφορμή για να γελάσει κάποιος,
αλλά το γέλιο μου δεν πρέπει να γίνει ποτέ αιτία για να πονέσει κάποιος.
•Το γέλιο είναι η μουσική της ζωής, θα μας πει ο Σαίξπηρ.
ΤΟ ΓΕΛΟΙΟ
Όπως πολλά πράγματα, έτσι και το γέλιο, έχει την αρνητική όψη του, τη γελοία. Από την ίδια ρίζα παράγεται και το γελοίο του πράγματος. Είπαν για τις γελοίες πλευρές του:
Δεν υπάρχει κάτι πιο ανόητο από το ανόητο γέλιο.  “Γέλως άκαιρος κλαυμάτων παραίτιος” (Γέλια σε όχι κατάλληλη στιγμή, γίνονται αφορμή για κλάματα).  Για τη ζήλια, τίποτα δεν είναι πιο τρομακτικό από το γέλιο. Καλύτερα όμως να προκαλείς το γέλιο παρά τον περίγελο. Τίποτε δεν είναι πιο πολύ εκτός τόπου και χρόνου από ένα γέλιο εκτός τόπου και χρόνου. Μπορεί το γέλιο να είναι επικίνδυνο; Ναι. Το γέλιο δεν είναι καθόλου κακή αρχή για μια φιλία, αλλά μπορεί να γίνει κάποια φορά το χειρότερο μέσο για το τέλος της. Να φοβάσαι τους ανθρώπους που δε γελούν, μα να φοβάσαι εκείνους που γελούν χωρίς λόγο. Υπάρχει διαφορά μεταξύ εκείνου που αβίαστα μεταδίδει το γέλιο από τον αστείο τύπο που προκαλεί τον γέλωτα. Και ενώ το γέλιο το προκαλούν σοβαροί άνθρωποι, το γελοίο το προκαλούν οι καταγέλαστοι. Και το επιτηδευμένο, το πλαστό ή ειρωνικό χαμόγελο, γελοιοποιεί τους δημιουργούς του. Γιατί, τίποτα πιο φθηνό από ένα πλαστό γέλιο. Δεν κατάλαβα ποτέ γιατί (ορισμένοι) πολιτευόμενοι χαμογελούν διαρκώς. Θέλουν να μας πείσουν ότι είναι γελοίοι; Λίγο πολύ το ξέρουμε. Άλλωστε, οι τρελοί γελούν για όλα, λένε οι Γερμανοί. Και ενώ το καλό γέλιο αφοπλίζει, το κακό γέλιο ξεφτιλίζει.  Το γέλιο φανερώνει τον χαρακτήρα του ανθρώπου κατ’ αλάνθαστο τρόπο και καμία προσποίηση δεν μπορεί να ομορφύνει το γέλιο ενός κακού ανθρώπου. Κάποιοι γελούν σε βάρος της λογικής αμφισβητώντας την και άλλοι διακωμωδούν το γέλιο, γελώντας. Ο δέκατος βαθμός ταπείνωσης είναι να μην είναι κανείς εύκολος και έτοιμος να γελάσει, γιατί ο μόνο ένας μωρός ανυψώνει τη φωνή του μέσα στα γέλια. (Ουμπέρτο Έκο «Το όνομα του Ρόδου» τ.1ος, σελ.206)
      Προσοχή λοιπόν. Το γέλιο είναι μαχαίρι δίκοπο. Και η ζωή η ίδια κάθε πρωί χαμογελά, ακόμα και στα νεκροταφεία, ξέρει, έχει το λόγο της. Γελάτε λοιπόν φυσικά, καλόκαρδα. Ένας βλάκας μπορεί να γελάει με ό,τι δει και με ό,τι ακούσει. Ένας σοβαρός ηλίθιος όμως δε γελάει με τίποτα. Ωστόσο μη γελάτε άκαιρα και άσκοπα, γιατί το γέλιο δεν είναι παίξε γέλασε. Από την άλλη, μπορεί να κρύβει μια παράξενη λύτρωση μέσα στον πόνο. «Μονάχα όποιος ένιωσε την τραγικότητα της ζωής, αυτός μπορεί να νιώσει την απολυτρωτική δύναμη του γέλιου» (Καζαντζάκης). Και ο Ρίτσος επισημαίνει: «Έχεις να κλάψεις ακόμα πολύ ώσπου να μάθεις τον κόσμο να γελάει». 
Επίλογος: Θα κλείσουμε με ένα ποίημα «ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΣΟΥ» του ισπανόφωνου Χιλιανού ποιητή Πάμπλο Νερούδα.(μετάφραση Β. Λαλιώτης)
 Πάρε μου το ψωμί, αν θέλεις,
πάρε μου τον αέρα, αλλά
μη μου παίρνεις το γέλιο σου.
Μη μου παίρνεις το ρόδο,
τη βρύση που σταλάζει,
το νερό που άξαφνα 
σκάει μες στη χαρά σου,
το ασημένιο κύμα
το ξαφνικό που σε γεννάει.
Η πάλη μου είναι σκληρή και γυρίζω
με τα μάτια κουρασμένα
έχοντας δει φορές
τη γη που δεν αλλάζει,
μα μπαίνοντας το γέλιο σου 
στον ουρανό ανεβαίνει ψάχνοντάς με
κι όλες ανοίγει για μένα
τις πόρτες της ζωής σου.
Αγάπη μου, την ώρα
την πιο σκοτεινή ανθίζει 
το γέλιο σου, κι αν ξαφνικά
βλέπεις πως το αίμα μου λεκιάζει
τις πέτρες του δρόμου,
γέλα, γιατί το γέλιο σου
θα είναι για τα χέρια μου 
σαν δροσερό σπαθί.
Δίπλα στη θάλασσα φθινόπωρο,
το γέλιο σου πρέπει να υψώσει
τον καταρράκτη του απ’ αφρό,
και την άνοιξη, αγάπη μου,
θέλω το γέλιο σου όπως
το άνθος που περίμενα,
το άνθος γαλανό, το ρόδο
της ηχηρής πατρίδας μου.
Γέλασε για τη νύχτα
τη μέρα, τη σελήνη,
γέλασε για τους δρόμους
όλο στροφές του νησιού,
γι’ αυτό το αδέξιο
αγόρι που σε θέλει,
μα σαν εγώ ανοίγω
τα μάτια και τα κλείνω,
όταν τα βήματά μου,
με πάνε και με φέρνουν,
πες μου όχι το ψωμί, τον αέρα
το φως την άνοιξη,
το γέλιο σου ποτέ,
γιατί θα πέθαινα. 

 

Τελευταία ενημέρωση: 
Πέμ. 28 Σεπ. 2023 - 11:41