Στη σύγχρονη εποχή που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, υπάρχει ένα γεγονός στο οποίο όλοι συμφωνούμε: η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence ή αλλιώς ΑΙ) θα αποτελέσει έναν παράγοντα αποδιοργάνωσης της αγοράς εργασίας, όπως την γνωρίζουμε. Η συνολική οικονομική αξία, που θα προέρθει από τις εφαρμογές ΑΙ, αναμένεται να αγγίξει το 1,2 τρις δολάρια μέχρι το τέλος του 2018. Η αύξηση είναι 70% σε σχέση με πέρσι, σύμφωνα με τη Gartner. Θα συνεχίσει να αναπτύσσεται στα επόμενα 4 χρόνια και αναμένεται να φτάσει τα 3,2 τρις δολάρια μέχρι το 2022. Θα αυξηθεί 2,5 φορές σε 4 χρόνια.
Το παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν αναμένεται να αυξηθεί, λόγω του ΑΙ, κατά 14% μέχρι το 2030, σύμφωνα με την PWC. Αυτό ισοδυναμεί με 15,7 τρις δολάρια περισσότερο από το άθροισμα του φετινού ΑΕΠ της Κίνας και της Ινδίας σωρευτικά. Αυτές οι προβλέψεις κατατάσσουν το ΑΙ ως τη μεγαλύτερη εμπορική ευκαιρία, σε αυτή την ταχύτατα εξελισσόμενη εποχή.
Είναι το ΑΙ κάτι καινούριο;
Το ΑΙ δεν είναι κάτι καινούριο. Πολλές και διαφορετικές εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης έχουν αναπτυχθεί τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως στην βαριά βιομηχανία. Πολλές χειρωνακτικές μορφές εργασίας έχουν αντικατασταθεί από τις μηχανές, που κάνουν επαναλαμβανόμενες δουλειές με μεγάλη ακρίβεια, αποτελεσματικότητα και υψηλή ποιότητα. Ως προπτυχιακός φοιτητής, είχα την ευκαιρία να εργαστώ σε μία βιομηχανία καπνού για 2 διαδοχικά καλοκαίρια, πριν 25 περίπου χρόνια. Τότε, η διαδικασία του ποιοτικού ελέγχου στη γραμμή παραγωγής, συμπεριλάμβανε το συνδυασμό μηχανών και ανθρώπινης παρέμβασης κατά τη διαλογή και απόρριψη των ελαττωματικών προϊόντων. Ήταν τότε, που ο τελικός καταναλωτής είχε συχνότερα τη δυσάρεστη εμπειρία να βρίσκει ελλαττωματικά προϊόντα κατά την αγορά των καπνικών προϊόντων του. Στη συνέχεια, οι μηχανές εξελίχθηκαν τόσο, ώστε οι προδιαγραφές ποιότητας έγιναν πιο αυστηρές και ο ποιοτικός έλεγχος ήταν μια πλήρως αυτοματοποιημένη διαδικασία. Από το αποδεκτό εύρος ορίων ποιοτικού ελέγχου, περάσαμε σταδιακά στον επιθυμητό στόχο ποιότητας που είναι απόλυτα ή σχεδόν απόλυτα το τέλειο προϊόν. Τέρμα τα αποδεκτά ελαττωματικά προϊόντα πλέον.
Ποιες είναι οι συνέπειες των παραπάνω στην αγορά εργασίας; Τι θα συμβεί και ποιες μορφές εργασίας θα επηρεαστούν άμεσα;
Σύμφωνα με τη πρόσφατη μελέτη του ινστιτούτου McKinsey σχετικά με τα μοντέλα δεξιοτήτων, τα αποτελέσματα είναι μάλλον ενθαρρυντικά, για το που πάει το πράγμα στην αγορά εργασίας. Στη συγκεκριμένη ανάλυση, διαχωρίζονται οι επαγγελματικές δεξιότητες σε 5 διαφορετικές κατηγορίες:
τις φυσικές και χειρώνακτες δεξιότητες, πχ ανειδίκευτοι εργάτες, οδηγοί κτλ,
τις δεξιότητες βασικής γνωστικής αντίληψης, πχ δακτυλογράφοι, υπάλληλοι γραφείου και εξυπηρέτησης πελατών κτλ
τις δεξιότητες υψηλής γνωστικής αντίληψης, πχ γιατροί, ερευνητές δεδομένων, συγγραφείς και εκδότες, αναλυτές ποσοτικών και στατιστικών δεδομένων κτλ
τις συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες (soft skills), πχ επικοινωνία, διαπραγμάτευση, συμβουλευτική κτλ
τις τεχνολογικές δεξιότητες (IT skills), πχ ανάλυση δεδομένων, βασικές και εξειδικευμένες γνώσεις πληροφοριακών συστημάτων, ρομποτική, ανάπτυξη λογισμικού κτλ
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του παρακάτω πίνακα, η τάση είναι ίδια τόσο στις ΗΠΑ όσο και στις χώρες της δυτικής Ευρώπης. Μέχρι το 2030, θα μειωθεί ο χρόνος των απασχολούμενων με δεξιότητες στις 2 πρώτες κατηγορίες, γιατί θα αντικατασταθούν από μηχανές. Αντίθετα, μεγάλες αυξήσεις στους χρόνους εργασίας θα δούμε τόσο σε εργασίες με τεχνολογικές δεξιότητες, όσο στις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες.
Η εξέλιξη του αυτοματισμού θα επηρεάσει, έμμεσα ή άμεσα, τις εργασίες που απαιτούν χαμηλή γνωστική ικανότητα. Σε αυτό το επίπεδο, οι εφαρμογές ΑΙ θα αντικαταστήσουν τον ανθρώπινο παράγοντα και θα δημιουργήσουν εξαιρετικά υψηλά και ποιοτικά αποτελέσματα. Γι’ αυτό δεν έχει κανένα νόημα να ανταγωνιστούμε τις μηχανές. Αντίθετα, οφείλουμε να προσανατολίσουμε τις προσπάθειές μας στις περιοχές που οι μηχανές δεν μπορούν ή δεν είναι ακόμη έτοιμες να πετύχουν. Περισσότερα γι’ αυτό, στη συνέχεια.
Η διαφορά της αλλαγής που βιώσαμε στη βιομηχανία με το ΑΙ και της αλλαγής που είναι σε εξέλιξη, είναι ο χρόνος υλοποίησης. Στη βιομηχανία η αλλαγή ήταν αρκετά ήπια και κράτησε 2-3 δεκαετίες, ενώ σήμερα αναμένουμε μεγαλύτερη και ταυτόχρονη αλλαγή σε περισσότερες εφαρμογές και λύσεις μέσα στα επόμενα 2-3 χρόνια από σήμερα. Αυτό θα δημιουργήσει την ανάγκη για εκπαίδευση και επιμόρφωση του υφιστάμενου προσωπικού στις δύο πρώτες κατηγορίες δεξιοτήτων.
Ποιο είναι το μέλλον της εργασίας;
Είναι φανερό πως κάποιες εργασιακές μεταβολές θα υπάρξουν. Δεν προβλέπεται να δημιουργηθεί μαζική ανεργία αλλά αντίθετα, θα δημιουργηθούν περισσότερες νέες ευκαιρίες απασχόλησης σε συγκεκριμένες κατηγορίες δεξιοτήτων και περιοχές από αυτές που θα χαθούν.
Στο ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον θα προκύψουν νέες προκλήσεις για ταχύτερη ανάπτυξη, αρτιότερη παραγωγή και προσδοκίες για δυσκολότερα έργα συνολικά. Το ΑΙ θα προκαλέσει τον ανθρώπινο παράγοντα. Οι επαγγελματίες θα είναι πιο παραγωγικοί και αποδοτικοί, με αυξημένα έσοδα, που θα προκύπτουν από τις μηχανές που θα μαθαίνουν. Ο ανθρώπινος ρόλος θα είναι επαυξημένα καθοριστικός στην όλη διαδικασία. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως ο αυτοματισμός και η ρομποτική δεν είναι κατάλληλα για όλες τις εφαρμογές και εργασίες. Από την άλλη, είναι ευκαιρία να προσανατολιστούμε ακόμη περισσότερο στις ανάγκες των πελατών και γενικότερα των ανθρώπων και να δώσουμε στο ΑΙ, μια περισσότερο ανθρωποκεντρική διάσταση. Για παράδειγμα, ήδη αναπτύσσονται πολλές εφαρμογές ΑΙ στις υπηρεσίες υγείας και αναμένεται να αναπτυχθούν ακόμη περισσότερο. Ένας ακόμη χώρος ανάπτυξης εφαρμογών ΑΙ είναι η οικονομία και πιο συγκεκριμένα, το οικονομικό έγκλημα και οι τρόποι της προληπτικής αποτροπής του.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Το ΑΙ ήρθε για να μείνει. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία σε αυτό. Τα αυτοκινούμενα οχήματα για παράδειγμα, έχουν ήδη δοκιμαστεί με επιτυχία. Το 2020 αναμένεται η εφαρμογή των ταχυτήτων 5G, στη κινητή τηλεφωνία. Αυτό θα προκαλέσει ένα ντόμινο εξελίξεων σε ότι αφορά τις εφαρμογές όλων των κινητών συσκευών και όλων των κινούμενων μέσων μεταφοράς και άλλων. Αυτή η εξέλιξη αναμένεται να προωθήσει σε παραγωγή τα αυτοκινούμενα οχήματα. Αυτό όμως θα συμβεί μόνο όταν λύσουμε κάποια ηθικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Οφείλουμε να ορίσουμε κάποιους κανόνες ως παγκόσμια κοινότητα. Για παράδειγμα, δεν είναι αποδεκτή η χρήση της ΑΙ τεχνολογίας στη πολεμική βιομηχανία. Οφείλουμε να εφαρμόσουμε τις ίδιες συμφωνίες που ισχύουν στη χρήση των πυρηνικών όπλων και στο τομέα του ΑΙ. Επίσης είναι απαραίτητο να συνδέσουμε το ΑΙ με περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τροφοδοτήσουμε τη μαζική παραγωγή και λειτουργία των ρομποτικών μηχανών με πράσινη ενέργεια.
Το ΑΙ αναμένεται να πυροδοτήσει ένα ανταγωνισμό μεταξύ των πόλεων, για τη προσέλκυση ταλέντων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα αναζήτησης νέων γραφείων από την Amazon στις ΗΠΑ, (τη στιγμή που γράφεται το παρόν κείμενο, η διαδικασία επιλογής είναι σε εξέλιξη). Προτρέπουμε να ανατρέξετε στις υποψήφιες πόλεις και στους λόγους που έγινε η τελική επιλογή. Η εργασία του άμεσου μέλλοντος θα έχει μικρότερη σχέση με το χώρο. Στις ΗΠΑ αναμένεται να ιδιωτεύσουν κυρίως online, περισσότερο από το 50% των εργαζομένων, μέχρι το 2027. Οι πόλεις θα προσπαθούν να προσελκύσουν περισσότερα ταλέντα, φτιάχνοντας φιλικές υποδομές στην υψηλή τεχνολογία και παρέχοντας περιβάλλοντα υποστήριξης και ανάπτυξης.
Τα τείχη της παραδοσιακής εκπαίδευσης θα πέσουν. Οι επιταγές των εργαζομένων του άμεσου μέλλοντος θα περιλαμβάνουν κυρίως δεξιότητες όπως η ομαδικότητα, η δημιουργική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων, η δια βίου μάθηση, η ευπροσαρμοστικότητα στις αλλαγές. Τα παραπάνω, κατακτούνται με εκπαίδευση που στηρίζεται στη project based μάθηση και δια δραστικότητα. Το παιχνίδι, η μουσική, ο αθλητισμός θα λειτουργήσουν εξαιρετικά θετικά σε αυτή την εκπαιδευτική διαδικασία. Οι μαθητές θα διδάσκονται περισσότερο τον τρόπο σκέψης, την έρευνα και την ανάλυση και λιγότερο έως καθόλου την αποστήθιση. Η εκπαίδευση γίνεται πιο ευέλικτη στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής.
Για τους παραπάνω λόγους, ας προσπεράσουμε το αφήγημα μηχανές έναντι ανθρώπων και ας προχωρήσουμε στη συνεργασία των δύο, έτσι ώστε εξυπνότεροι άνθρωποι να μπορούν να συνεργάζονται με εξυπνότερες μηχανές.
Το συγκεκριμένο άρθρο είναι μια συνοπτική απεικόνιση της παρουσίασης που έγινε στο International Agile Barcamp της DT στο Kosice της Σλοβακίας στις 19/9/2018 σε ένα κοινό εργαζομένων του ομίλου DT από 10 διαφορετικές χώρες.
Αναφορές
World Economic Forum
McKinsey Global institute
Gartner
PWC
Up work website
