Πανηγυρικά τιμούμε σήμερα, Παρασκευή της Διακαινησίμου, την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, που είναι αφιερωμένη στην Παναγία, Σύμφωνα με την παράδοση τιμούμε την ανάμνηση ενός μεγάλου θαύματος που έλαβε χώρα στην Κωνσταντινούπολη πριν πολλούς αιώνες, καθώς και για τα υπόλοιπα θαύματα που έγιναν και γίνονται στον Ιερό Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στο Μπαλουκλί, το οποίο θεωρείται από τα πιο φημισμένα αγιαστικά κέντρα της Κωνσταντινούπολης.
Για την αποκάλυψη του αγιάσματος της Ζωοδόχου Πηγής στην Κωνσταντινούπολη, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, υπάρχουν δύο εκδοχές. Σύμφωνα με την επικρατέστερη, το 450 περίπου μ.Χ. ένας στρατιωτικός ονόματι Λέων, βάδιζε στην εξοχή σε μια περιοχή της Κωνσταντινούπολης, όταν άκουσε μία φωνή να εκλιπαρεί για βοήθεια. Ευσπλαχνικός όπως ήταν έσπευσε να βοηθήσει. Πράγματι, η φωνή προερχόταν από έναν άνθρωπο αξιολύπητο, τυφλό, τον οποίο είχαν εγκαταλείψει στο έρημο εκείνο μέρος. Ο τυφλός, ο οποίος ήταν εγκαταλελειμμένος αρκετές ημέρες, ζήτησε να πιεί νερό. Ο Λέων, άρχισε να ψάχνει για να βρει νερό και στην προσπάθεια του μπήκε μέσα στο δάσος για να βρει κάποια πηγή. Άκουσε τότε μία φωνή να του λέει: «Ου χρεών σε, Λέων, αγωνιάν, το γαρ ύδωρ εγγύς» δηλαδή « δεν χρειάζεται να αγωνιάς. Το νερό είναι κοντά». Όμως καθώς συνέχισε να ψάχνει δεν βρήκε τίποτα, οπότε ξανακούει την ίδια φωνή να του λέει τα ίδια. Πράγματι, μετά από λίγο βρήκε μία πηγή με γάργαρο δροσερό νερό. Το πήρε και πήγε και έδωσε στον διψασμένο να πιεί. Όμως άκουσε και πάλι την φωνή να του λέει. «Λέων βασιλιά, πάρε απ’ το νερό αυτό και δώσε να πιει να ξεδιψάσει ο τυφλός άνθρωπος και κάτι ακόμα, άλειψε μ’ αυτό τα μάτια του και αμέσως θα καταλάβεις ποια είμαι εγώ πουσου μιλώ».
Ο Λέων έπλυνε τα μάτια του τυφλού ο οποίος βρήκε αμέσως το φως του και τότε κατάλαβε ότι αυτή που του μιλούσε ήταν η ΠΑΝΑΓΙΑ και συνειδητοποίησε ότι η εύρεση της πηγής οφειλόταν σ’ αυτήν. Θαύμα όμως ήταν και η προσφώνηση από την Παναγία, του Λέοντα ως βασιλιά γιατί πράγματι το 486 μ.Χ. ανέβηκε στον θρόνο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ως Λέων ο Α΄ ο Θράξ, ο επονομαζόμενος Μακέλλης, τον οποίο η εκκλησία τιμά ως άγιο την 20η Ιανουαρίου.
Όταν έγινε ο Λέων αυτοκράτορας δεν ξέχασε το μεγάλο θαύμα που έζησε εκείνη την ημέρα. Στον ίδιο τόπο οικοδόμησε μεγάλο ναό προς τιμήν της Ζωοδόχου Πηγής της υπεραγίας Θεοτόκου. Στα υπόγεια δε του ναού αυτού ανέβλυζε γάργαρο νερό, το οποίο ήταν τόσο θαυματουργό, ώστε συνέρρεαν χιλιάδες άνθρωποι από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας. Ακόμη και Τούρκοι πήγαιναν σ’ αυτόν τον ναό και πίνοντας από το νερό εθεραπεύντο.
Στην θαυματουργή αυτή πηγή του Ιερού Ναού, έγιναν πάρα πολλά θαύματα και μάλιστα σε οικογένειες των αυτοκρατόρων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της λύσεως της στειρώσεως της αυτοκράτειρας Ζωής, η οποία μετά από θαύμα της Ζωοδόχου Πηγής γέννησε τον Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο, που έγινε αυτοκράτορας του Βυζαντίου.
Μέχρι και νεκρό ανέστησε το αγιασμένο νερό της Ζωοδόχου Πηγής. Όπως λέγεται, ένας προσκυνητής, στον δρόμο και πριν προλάβει να προσκυνήσει, πέθανε. Τον μετέφεραν στην πηγή όπου τον έπλυναν με το αγιαστικό νερό και αναστήθηκε. Τον 14ο αιώνα ο Νικηφόρος Κάλλιστος γράφοντας για το αγίασμα της Πηγής αναφέρει έναν κατάλογο 63 θαυμάτων.
Σύμφωνα με την δεύτερη εκδοχή που αφορά το ιστορικό της ευρέσεως της Πηγής, ο Ιουστινιανός, κάποια φορά που κυνηγούσε είδε σε όραμα ένα μικρό παρεκκλήσι και έναν ιερέα μπροστά σε μια πηγή, λέγοντάς του ότι είναι η πηγή των θαυμάτων. Στον τόπο εκείνον έκτισε μοναστήρι με τα υλικά που περίσσεψαν από την Αγία Σοφία.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ «ΜΠΑΛΟΥΚΛΙ»
Μπαλούκ στα τουρκικά σημαίνει ψάρι και η παράδοσή μας λέει, πως εκεί δίπλα στο αγίασμα, στις 29 Μαΐου του 1453, ένας καλόγερος τηγάνιζε ψάρια, όταν κάποιος του έφερε την είδηση ότι οι Τούρκοι πήραν την Πόλη. Τότε ο καλόγερος απάντησε πως μόνο αν τα ψάρια που τηγάνιζε έφευγαν από το τηγάνι και έπεφταν μέσα στο αγίασμα θα πίστευε ότι έγινε κάτι τέτοιο. Τότε τα ψάρια ζωντάνεψαν και έπεσαν μέσα στην πηγή του αγιάσματος. Μέχρι σήμερα δε, μέσα στην πηγή διατηρούνται επτά ψάρια και μάλιστα φαίνεται σαν να είναι μισοτηγανισμένα από την μια πλευρά.
Δυστυχώς ο ναός αυτός καταστράφηκε πολλές φορές. Σύμφωνα με μαρτυρίες, το 1547 δεν υπήρχε πια, παρά μόνο το αγίασμα. Το 1833 ο πατριάρχης Κωνστάντιος Α΄ με άδεια του Σουλτάνου ξαναέκτισε τον Ναό, μεγαλύτερο από τις προηγούμενες φορές, επάνω στα ερείπια του παλαιού. Έτσι στις 2 Φεβρουαρίου του 1835, ο Πατριάρχης Κωνστάντιος με 12 ακόμη αρχιερείς εγκαινίασαν τον νέο Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στο Μπαλουκλί.
Σήμερα, στην Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Ζωοδόχου Πηγής και συγκεκριμένα στην αυλή της βρίσκονται οι τάφοι των Οικουμενικών Πατριαρχών, το δε αγίασμα βρίσκεται στον υπόγειο Ναό και αποτελείται από μια μαρμαρόκτιστη πηγή, στην οποία κολυμπούν επτά ψάρια.
Η εικόνα της Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής, παρουσιάζει την Παναγία σε ένα συντριβάνι από το οποίο χύνεται άφθονο νερό, να βαστάει στην αγκαλιά της τον Χριστό που ευλογεί. Δύο άγγελοι την στεφανώνουν κρατώντας ειλητάριο που γράφει: «χαίρε ότι υπάρχεις βασιλέως καθέδρα, χαίρε ότι βαστάζεις τον Βαστάζοντα πάντα». Γύρω από το συντριβάνι εικονίζονται ο αυτοκράτορας και πολλοί ασθενείς. Στην άκρη ζωγραφίζεται μία δεξαμενή με ψάρια, γιατί μπαλουκλί σημαίνει τόπος ψαριών.
Την 7η Σεπτεμβρίου του 1955 το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, δέχθηκε τις επιθέσεις του τουρκικού όχλου, όπου καταστράφηκε ο Ναός ενώ λεηλατήθηκαν και οι τάφοι των Πατριαρχών που από το 1860 περίπου και μετά θάπτονται εκεί.
Σήμερα το μοναστήρι, ανακαινισμένο χάρη στις ενέργειες του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, διαλαλεί στα πέρατα της Οικομένης της Δόξα της Παναγίας της Μπαλουκλιώτισσας, αλλά και την ένδοξη ιστορία του γένους μας. Μοναχές προερχόμενες από διάφορα μοναστήρια της Ελλάδος σήμερα, διακονούν κάθε τρεις μήνες το ιστορικό αυτό Μοναστήρι και το Αγίασμα της Παναγίας. Γιατί το μοναστήρι αυτό είναι συνδεδεμένο με την ιστορία του γένους μας. Αυτή την ιστορία ο μεγάλος μας ποιητής Γεώργιος Βιζυηνός την έκανε ποίημα με τον τίτλο «το Μπαλουκλή» (τα ψάρια της Ζωοδόχου Πηγής).
Το ποίημα τελείωνει ως εξής: «ακόμα ως τώρα πλέουνε, κόκκιν’ απ το’ να μέρος, όπου τα έχει ψήσει. Φυλάνε το Βυζάντιο ν’ αναστηθεί, κι ο γέρος να τα’ αποτηγανίσει».
Η αγάπη του λαού της Κωνσταντινούπολης στον Ιερό Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στο Μπαλουκλί, μεταδόθηκε σε όλους τους Ορθοδόξους και έτσι σε πολλά μέρη ανηγέρθηκαν ναοί προς τιμή της Παναγίας ως Ζωοδόχου Πηγής. Εξ’ άλλου η Παναγία, ως Μητέρα όλων των χριστιανών θα είναι πάντα η Μητέρα της Ζωής, αφού εγέννησε τον Χριστό, και θα παραμένει πάντα η Πηγή της Ζωής, από την οποία οι χριστιανοί θα πίνουν νερό για να ξεδιψάσουν την πνευματική τους δίψα.
