Πολλές αντιδράσεις προκάλεσε το άρθρο του πρωθυπουργού, με  αφορμή την επέτειο της ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ, για τον Αντρέα Παπανδρέου. Κατά τη γνώμη μου υπερβολικές, μια και ήταν προφανής ο στόχος του: να πείσει ο Αλέξης Τσίπρας το πλήθος των πρώην ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ που όδευσαν στις εκλογές προς την κάλπη του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά τους προβληματίζει η κυβερνητική πρακτική και η προοπτική του νέου φορέα της κεντροαριστεράς, πως αυτός είναι ο Αντρέας του σήμερα, ο ΣΥΡΙΖΑ υλοποιεί τα οράματα του κόσμου του ΠΑΣΟΚ. Άσχετα με την πειστικότητα ή όχι του άρθρου, πάντως, το ερώτημα παραμένει: τι σχέση έχει  ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ με το ΠΑΣΟΚ του Αντρέα Παπανδρέου; Ας εξετάσουμε κάποια σημεία, με σημειολογική σημασία, της πολιτικής συμπεριφοράς του ΣΥΡΙΖΑ από την εποχή ου αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση μέχρι σήμερα (2012-2017) σε σχέση με αντίστοιχα σημεία της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ   το αντίστοιχο διάστημα της πορείας του (1978-1983).  

ΕΙΝΑΙ ΟΜΟΙΑ ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ (;)

Ας θυμηθούμε: το ΠΑΣΟΚ ως αξιωματική αντιπολίτευση ήταν αρνητικό σε κάθε απόφαση της τότε κυβέρνησης στην οποία έκανε σκληρή κριτική. Όπως και ο ΣΥΡΙΖΑ στην περίοδο που αυτός ήταν αξιωματική αντιπολίτευση. Το ίδιο διάστημα το ΠΑΣΟΚ όδευε προς τις εκλογές του 1981 υποσχόμενο τα πάντα. Θα έβγαζε τη χώρα από την τότε ΕΟΚ, από το ΝΑΤΟ (‘ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο’), θα έδιωχνε τις βάσεις, θα καταργούσε τα φροντιστήρια, θα εισέρχονταν όλοι οι απόφοιτοι λυκείων στα πανεπιστήμια, θα, θα, θα….  Εννοείται πως τίποτα από όλα αυτά δεν έκανε αφού έγινε κυβέρνηση. Η θύμηση από τις υποσχέσεις του ΣΥΡΙΖΑ είναι πιο εύκολη μια και είναι πιο πρόσφατη. Θα έσκιζε το μνημόνιο με έναν νόμο, θα καταργούσε τον ΕΝΦΙΑ, θα επανέφερε τον 13ο μισθό και σύνταξη, θα αύξανε τις συντάξεις, θα ανέβαζε τον βασικό μισθό στα 750 ευρώ, θα, θα, θα…… Εννοείται πως και ο ΣΥΡΙΖΑ (όπως και το ΠΑΣΟΚ) τίποτα από αυτά δεν έκανε όταν έγινε κυβέρνηση.

• Το ΠΑΣΟΚ, με ιδιαίτερα ριζοσπαστική φρασεολογία, ως αντιπολίτευση κατακεραύνωνε την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία ως υπηρέτη των καπιταλιστών και τον ευρωκομμουνισμό ως μια συμβιβασμένη και προδοτική πολιτική επιλογή. Ως κυβέρνηση συνεργάστηκε άψογα με τις σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις και εντάχθηκε στην (‘προδοτική’)  σοσιαλιστική διεθνή. Το ίδιο και ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο Τσίπρας στην αντιπολίτευση ήταν ο υποψήφιος της ριζοσπαστικής αριστεράς για την εκλογή του προέδρου της Κομισιόν, κατακεραύνωνε τη σοσιαλδημοκρατία, αποκαλούσε ειρωνικά τον Ολάντ  Ολαντρέου. Ως κυβέρνηση αγκαλιές με τον φίλο της Ελλάδας Ολάντ, αλλά και με τον κεντρώο Μακρον με τον οποίο….εν μέρει ταυτίζεται! Παράλληλα καλείται στις συνελεύσεις των ευρωπαίων σοσιαλδημοκρατών, ως παρατηρητής προς το παρόν, και θεωρεί πως εκφράζει (και) τον κόσμο της κεντροαριστεράς στη χώρα μας!
• Σημαία του ΠΑΣΟΚ σε όλη την αντιπολιτευτική του περίοδο ήταν η απλή αναλογική. Ως κυβέρνηση την ‘ξέχασε’ στην πρώτη θητεία του που ήταν παντοδύναμο και τη θυμήθηκε στις δεύτερες εκλογές, όταν είχε χάσει την πρωτιά, με αποτέλεσμα να μην μπορεί ο Μητσοτάκης να σχηματίσει κυβέρνηση ούτε με 47%. Το ίδιο και ο ΣΥΡΙΖΑ. Με σημαία την απλή αναλογική ‘δεν πρόκανε’ να την καθιερώσει πριν τις πρώτες εκλογές που έγιναν επί της θητείας του (τότε που ήταν ξεκάθαρα πρώτος)  αλλά την θυμήθηκε και την ψήφισε τώρα, στη δεύτερη θητεία του, που οι μετρήσεις δείχνουν ότι απέχει από την πρωτιά, ζορίζοντας αυτός τώρα τον υιό Μητσοτάκη.
• Παρά το γεγονός ότι ο χωρισμός εκκλησίας και κράτους ήταν στις προγραμματικές διακηρύξεις του ΠΑΣΟΚ όχι απλά δεν προχώρησε αλλά ‘φαγώθηκε’ από το υπουργείο Παιδείας ο Αντώνης Τρίτσης που την πάλευε. Για ακόμη μικρότερους στόχους μπήκε στο στόχαστρο της εκκλησίας ο Νίκος Φίλης ως υπουργός παιδείας και …. ‘φαγώθηκε’ και αυτός.
• Διαχωριζόμενο από τις ηγεσίες των ευρωπαικών χωρών το ΠΑΣΟΚ και ο πρόεδρος του εξήραν το έργο του στρατηγού Γιαρουζέλσκι στην Πολωνία και αρνήθηκαν να καταδικάσουν την πτώση του μπόιγκ, όπως οι κυβερνήσεις των χωρών της τότε ΕΟΚ. Σήμερα οι ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ αρνούνται να ψηφίσουν ψήφισμα κατά των περιορισμών των ελευθεριών στη Βενεζουέλα ή να συμμετάσχουν σε συνέδριο για τα σταλινικά εγκλήματα που διοργανώνει η εσθονική προεδρία.
• Τέλος και στα δυο κόμματα διαθέτουν (διέθεταν) χαρισματικούς  επικεφαλής και ουσιαστικά πιστεύοντας σε αυτούς τα ακολουθεί (ακολουθούσε) η μεγάλη πλειοψηφία των ψηφοφόρων τους. Όλα αυτά βέβαια, τηρουμένων των αναλογιών και με εμφανή την προσπάθεια του Τσίπρα να μιμηθεί τη φωνή και το στυλ του Αντρέα Παπαντρέου.    

Τα παραπάνω είναι κάποια ενδεικτικές (θετικές ή αρνητικές δεν έχει σημασία, αλλά πάντως όμοιες) συμπεριφορές του ΣΥΡΙΖΑ με το ΠΑΣΟΚ σε αντίστοιχη για το κάθε κόμμα πενταετία. Θα μπορούσαμε να επεκταθούμε και σε άλλα παραδείγματα (π.χ. την αδράνεια και τον περιορισμό της παρέμβασης των κομματικών οργανώσεων στην κυβερνητική περίοδο ή στην ιδιαίτερη φροντίδα των δύο κυβερνήσεων για το χώρο των δημοσίων υπαλλήλων).

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ

Δεν είναι όμως μόνο οι συμπεριφορές των δυο κομμάτων που μοιάζουν αλλά (και αυτό είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον) ομοιότητες  συναντάμε και στους αντιπάλους της αντιπολίτευσης απέναντι τους. Ας δούμε κάποιες από αυτές.

• Οι παλαιότεροι θα θυμούνται πως η Νέα Δημοκρατία ως αντιπολίτευση κατηγορούσε το ΠΑΣΟΚ, όταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας ότι με τις αποφάσεις του προχωρά σε αλλαγή του καθεστώτος. Για το ίδιο κατηγορεί η σημερινή αντιπολίτευση (Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ κ.α) την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Τη γρήγορη πτώση της κυβέρνησης περίμεναν οι αντίπαλοι του ΠΑΣΟΚ, για αριστερή παρένθεση μιλούσαν μέχρι πριν λίγο οι αντιπολιτευόμενοι στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
• Οι υπουργοί του ΠΑΣΟΚ (μόνο ένα μέλος της κυβέρνησης είχε κυβερνητική εμπειρία-Παπανδρέου) αντιμετωπίστηκαν με χλευαστικό τρόπο από τους αντιπάλους. Σχόλια για την απειρία τους, τη νεότητα των περισσοτέρων, την εμφάνιση τους. ‘Αυτοί οι κατσαπλιάδες με τα γένια θα μας κυβερνήσουν;  Μα τι ξέρουν αυτοί οι άπλυτοι; ήταν από τις πιο συνηθισμένες ατάκες που άκουγες από τους αντιπάλους της κυβέρνησης. Την ίδια πάνω- κάτω συμπεριφορά αντιμετώπισαν και τα μέλη της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ (όπου, κατά σύμπτωση, μόνο ένα μέλος της είχε κυβερνητική εμπειρία -Δραγασάκης). «Είναι άσχετοι, παιδαρέλια, άπλυτοι, δεν φορούν γραβάτα» κ.λ.π.  είναι μερικά από όσα έσουραν οι συντηρητικοί αντίπαλοι σε μέλη της κυβέρνησης.

 Αλλά και κατηγορίες των αντιπολιτευόμενων κομμάτων, τότε και τώρα, μοιάζουν. Για την «φασιστική ΕΡΤ του ΠΑΣΟΚ» έκανε λόγο η Ν.Δ., για τη «φασιστική ΕΡΤ» κατηγορούν σήμερα το ΣΥΡΙΖΑ. «Κάτω η χούντα του ΠΑΣΟΚ» έκραζε τότε η αντιπολίτευση, για «κυβέρνηση χούντας» κάνουν λόγο οι σημερινοί αντιπολιτευόμενοι.

Ο ΑΨΕΥΔΗΣ ΜΑΡΤΥΣ

Όλα τα παραπάνω κάνουν φανερό νομίζω πως ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ της πρώτης κυβερνητικής περιόδου παρουσιάζουν πάρα πολλές ομοιότητες. Κάποιος θα μπορούσε να κάνει αναφορά και σε διαφορές. Δεν έχει σημασία. Εκείνο που είναι καταλυτικό, ο αψευδής  μάρτυρας της ομοιότητας είναι ο κόσμος. Αυτός που ακολουθούσε και ψήφιζε το ΠΑΣΟΚ έως το 2009 και στη μεγάλη του πλειοψηφία είναι αυτός που μετακόμισε στον ΣΥΡΙΖΑ χαρίζοντας του ένα 36%. Και ο κόσμος αυτός δεν πήγε μόνος του. Τον συνόδευσαν μια σειρά από στελέχη και, κυρίως από το μεσαίο ‘κομματικό προσωπικό’ του ΠΑΣΟΚ. Έτσι ώστε σήμερα μπορούμε να αναφωνήσουμε: ναι ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΑΣΟΚ ΤΟΥ 21ΟΥ ΑΙΩΝΑ.

Τηρουμένων των αναλογιών, βέβαια. Και με δεδομένες τις τελείως διαφορετικές (προς το χειρότερο) συνθήκες του σήμερα. Ας περιοριστούμε σε δύο σημαντικές διαφορές του τότε και του τώρα:

1ο. Το ΠΑΣΟΚ το 1981 παρέλαβε μια ισχυρή οικονομία, είχε τα περιθώρια απεριόριστου δανεισμού και σε ισχύ ένα εθνικό νόμισμα που του επέτρεπε, όταν έκρινε πως έπρεπε, να τυπώσει χρήμα. Αντίθετα ο ΣΥΡΙΖΑ κυβερνά (επιλέγοντας για σύμμαχο ένα κόμμα της λαϊκιστικής δεξιάς) σε περίοδο μνημονίων, με απαγόρευση δανεισμού και φυσικά της δυνατότητας  να τυπώσει χρήμα (ευτυχώς αυτό). Κυβερνά, δηλαδή, σε ασφυκτικές οικονομικές συνθήκες που δεν του επιτρέπουν να ασκήσει φιλολαϊκή πολιτική.

2ο .Μπορεί και τα δυο κόμματα, τις περιόδους που εξετάζουμε το καθένα, να έχουν επικεφαλής χαρισματικούς ηγέτες, μπορεί ο Τσίπρας να «φέρνει» (ή μάλλον να προσπαθεί να «φέρνει») προς Αντρέα Παπαντρέου, όμως μεταξύ των δύο υπάρχει ποιοτική διαφορά. Από πλευράς κουλτούρας, κατάρτισης, πειθούς, κύρους, γνωριμιών και εμπειριών, πολιτικής συνθετικής σκέψης,  αλλά και ικανότητας να δρα ως λαοπλάνος ο Αντρέας Παπανδρέου ήταν κάποια επίπεδα πιο πάνω από το σημερινό πρωθυπουργό.   

Σημείωση: Οι αρθρογράφοι της «Προόδου» απηχούν προσωπικές τους απόψεις.