Η εξάπλωση της επιδημίας του κορωνοϊού έχει δημιουργήσει μια κατάσταση, που μέχρι πρότινος γνωρίζαμε μόνο μέσα από σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Η Κίνα αντιμετώπισε την επιδημία με πρωτοφανή μέτρα καταστολής, Ιταλία και Ισπανία επέβαλαν καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας, Ισπανία, Βουλγαρία, Τζαμάικα και ΗΠΑ κήρυξαν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ στην Ελλάδα απειλούμαστε με ποινικές κυρώσεις, αν δεν εφαρμόσουμε τις εντολές των αρχών (από πενταετή φυλάκιση, μέχρι ισόβιο κάθειρξη). Επιπλέον οι οικονομικές συνέπειες ίσως είναι πιο τρομακτικές από την ίδια την επιδημία. Οικονομική ύφεση, χρηματιστηριακή κατάρρευση, παύση της οικονομικής δραστηριότητας.. Πόσο θανατηφόρος όμως είναι η επιδημία του κορωνοϊού (COVID-19);
Δυστυχώς η εικόνα που υπάρχει είναι συγκεχυμένη. Αργά το απόγευμα στις 16 Μαρτίου 2020 η καταγραφή παγκοσμίως είχε ως εξής:
Συνολικός αριθμός κρουσμάτων: 181.290
Κρούσματα που είχαν κατάληξη: 85.456
Αναρρώσαν: 78.328
Θάνατοι: 7.128
Ενεργά κρούσματα: 95834
Κρούσματα με ήπια συμπτώματα: 89.672
Κρούσματα σε σοβαρή ή κρίσιμη κατάσταση: 6.162
Πώς όμως πρέπει να διαβάζουμε τα κρούσματα αυτά; Κατ’ αρχάς διαπιστώνουμε πως στο 3,93% των καταγεγραμμένων κρουσμάτων, κατέληξε σε θάνατο του ασθενούς. Αυτό όμως, που κυρίως πρέπει να μας ενδιαφέρει, είναι η θνησιμότητα στα κρούσματα που είχαν κάποια κατάληξη. Διαπιστώνουμε πως το 8,34% των κρουσμάτων κατέληξε σε θάνατο του ασθενούς, ενώ το 91,66% σε ανάρρωση. Το ποσοστό όμως αυτό είναι πλασματικό, μια που πολλοί ασθενείς αναρρώνουν χωρίς να καταγραφούν.
Η θνησιμότητα που δίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) με βάση δύο έρευνες, η πρώτη βασισμένη σε 55.924 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα και η δεύτερη σε 77.314 επιβεβαιωμένα, ύποπτα και ασυμπτωματικά κρούσματα είναι:
Με βάση τη δεύτερη έρευνα:
Ανά ηλικιακή ομάδα:
00-09 ετών 0,0% (μηδενική θνησιμότητα)
10-19 ετών 0,2%
20-29 ετών 0,2%
30-39 ετών 0,2%
40-49 ετών 0,4%
50-59 ετών 1,3%
60-69 ετών 3,6%
70-79 ετών 8,0%
80+ ετών 14,8% (21,9% στην πρώτη έρευνα)
Ανά φύλλο:
Άνδρες : 2,8% (4,7% στην πρώτη έρευνα)
Γυναίκες: 1,7% ( 2,8% στην πρώτη έρευνα)
Ανάλογα με προϋπάρχοντα νοσήματα:
Καρδιοαγγειακές παθήσεις: 10,5% (13,2% στην πρώτη έρευνα)
Διαβήτης: 7,3% (9,2% στην πρώτη έρευνα)
Χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις: 6,3% (8,0% στην πρώτη έρευνα)
Υπέρταση: 6,0% (8,4% στην πρώτη έρευνα)
Καρκίνος: 5,6% (7,6% στην πρώτη έρευνα)
Χωρίς προϋπάρχοντα νοσήματα: 0,9%
Η θνησιμότητα όμως αυτή αφορά περιπτώσεις που έγιναν αντιληπτές ενώ σίγουρα στα κρούσματα αυτά αντιστοιχούν και άλλα με ήπια ή χωρίς καθόλου συμπτώματα. Πόση λοιπόν είναι η πραγματική θνησιμότητα; Ευτυχώς για μας υπάρχει μια πολύ καλή περίπτωση μελέτης. Πρόκειται για το κρουαζιερόπλοιο Diamond Princess που τέθηκε σε καραντίνα από τις ιαπωνικές αρχές, αφού ένας επιβάτης βρέθηκε θετικός στον κορωνοϊό. Έτσι το πλοίο μετατράπηκε σε ένα φυσικό εργαστήριο. Σχεδόν όλοι οι επιβάτες ελέγχθηκαν και πολύ λίγες περιπτώσεις ξέφυγαν.
Τα κρούσματα και οι θάνατοι μας οδηγούν στο συμπέρασμα, πως ο πραγματικός δείκτης θνησιμότητας στην Κίνα είναι περίπου 0,5%, αναφέρουν ερευνητές σε εργασία που δημοσιεύτηκε στο MedRxiv.org. Αυτό το 0,5% είναι πολύ μικρότερο από το 3,4% των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων που κατέληξαν σε θάνατο σύμφωνα με τα στοιχεία του ΠΟΥ. Το ποσοστό του ΠΟΥ έχει δεχτεί κριτική, γιατί ο πραγματικός αριθμός των ανθρώπων που μολύνθηκαν από τον ιό παγκοσμίως είναι άγνωστος.
«Πόσο ανήσυχοι πρέπει να είμαστε;», λέει ο Τίμοθυ Ράσελ (Timothy Russell) ένας επιδημιολόγος στη Σχολή Υγείας και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου (London School of Hygiene and Tropical Medicine). «Λοιπόν είναι περισσότερο σοβαρό από μια γρίπη». Η γρίπη έχει ένα δείκτη θνησιμότητας 0,1%.
Ως την 20η Φεβρουαρίου ο έλεγχος των περισσοτέρων από τους 3711 ανθρώπους , που βρίσκονταν στο Diamond Princess, επιβεβαίωσε πως 634 από αυτούς είχαν μολυνθεί από τον ιό. Από αυτούς 328 δεν είχαν συμπτώματα τη στιγμή της διάγνωσης. Από αυτούς με συμπτώματα ο δείκτης θνησιμότητας ήταν 1,9% υπολόγισαν ο Ράσελ και οι συνεργάτες του. Από όλους όσοι μολύνθηκαν ο δείκτης ήταν 0,91%. Όσοι ήταν στην ηλικία των 70 και γηραιότεροι ήταν οι περισσότερο ευάλωτοι, με ολικό δείκτη θνησιμότητας 7,3%.
Επεκτείνοντας τους αριθμούς αυτούς στην περίπτωση της Κίνας η ομάδα εκτιμά πως 1,1% των περιπτώσεων με συμπτώματα κατέληξαν στο θάνατο. Συνυπολογίζοντας τις ασυμπτωματικές περιπτώσεις ο δείκτης, στην περίπτωση της Κίνας πέφτει στο 0,5% υπολόγισε η ομάδα.
Αυτοί οι δείκτες εξαρτώνται από την προσφερόμενη περίθαλψη και τα μέτρα δημόσιας υγείας, προειδοποιεί ο Ράσελ. Και υπάρχουν και αβεβαιότητες στα δεδομένα, σημειώνει. Για παράδειγμα κάποιοι ασθενείς μπορεί αργότερα να αναπτύξουν συμπτώματα , ή ακόμα και να πεθάνουν. Άρα ο πραγματικός δείκτης θνησιμότητας μπορεί να είναι λίγο υψηλότερος, «0,6% ή 0,7%, αλλά είναι ακόμη ένας καλός δείκτης».
Ας δούμε τώρα ποιος ήταν ο αριθμός επιβατών του Diamond Princess, τα κρούσματα που παρουσίασαν συμπτώματα, τα κρούσματα χωρίς συμπτώματα, και οι θάνατοι, όπως καταγράφονται στην αδημοσίευτη ακόμα εργασία του Ράσελ και των συνεργατών του.
Ηλικία Αριθμός Κρούσματα με Κρούσματα Θάνατοι
επιβατών συμπτώματα χωρίς συμπτ.
0-9 16 0 1 0
10-19 23 2 3 0
20-29 347 25 3 0
30-39 428 27 7 0
40-49 334 19 8 0
50-59 398 28 31 0
60-69 923 76 101 0
70-79 1015 95 139 6 (3)
80-89 216 29 25 1 (4)
Σύνολο 3711 301 318 7
Η εκτίμηση λοιπόν του Ράσελ για την περίπτωση της Κίνας είναι 0,6% με 0,7% με βάση την καταγραφή αυτή. Υπήρξε όμως μια μικρή αλλαγή στις μετρήσεις. Τα κρούσματα σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ιάπωνα υπουργού υγείας, όπως δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Buisness Insider, έφτασαν τους 705, ενώ τα κρούσματα του Diamond Princess όπως καταγράφονται στο wordometers είναι:
Συνολικός αριθμός κρουσμάτων: 696
Κρούσματα που είχαν κατάληξη: 463
Ανάρρωσαν: 456
Θάνατοι: 7
Ενεργά κρούσματα: 233
Κρούσματα με ήπια συμπτώματα: 218
Κρούσματα σε σοβαρή ή ήπια κατάσταση: 15
Ίσως λοιπόν οι δείκτες θα πρέπει να αναθεωρηθούν ελαφρώς προς τα κάτω.
Ας δούμε τώρα ποια ήταν τα χαρακτηριστικά των νεκρών του Diamond Princess. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της ιαπωνικής κυβέρνησης όπως καταγράφηκαν στις εφημερίδες, ένας Ιάπωνας 87 ετών, μία Γιαπωνέζα 84 ετών, δύο Ιάπωνες μεγαλύτεροι των 80 ετών και μία γιαπωνέζα μεγαλύτερη των 70 ετών. Επίσης δύο κάτοικοι Χονγκ Κονγκ που δεν ανακοινώθηκε η ηλικία τους, ο ένας με βρετανικό διαβατήριο. Στην έρευνα του Ράσελ οι έξι καταγράφονται μεγαλύτεροι των 70 ετών και ο ένας μεγαλύτερος των 80 ετών. Για το λόγο αυτό μέσα σε παρένθεση κατέγραψα τους νεκρούς σύμφωνα με τις ηλικίες που ανακοίνωσε η ιαπωνική κυβέρνηση. Αυτό δεν σημαίνει πως ο ιός δεν χτυπά μικρότερες ηλικίες, άλλωστε στην Ελλάδα οι τρεις από τους πέντε νεκρούς ήταν μικρότεροι των 70 ετών. Υποθέτω πως αυτό συμβαίνει επειδή η υγεία του ελληνικού πληθυσμού είναι περισσότερο επιβαρυμένη σε σχέση με τους Ιάπωνες που αποτελούσαν την πλειοψηφία των επιβατών του Diamond Princess. Είναι γνωστό πως ο ελληνικός πληθυσμός παρουσιάζει υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας και καπνίσματος, ενώ έχει υποστεί ένα πρωτοφανές στρες κατά τη διάρκεια της δεκαετούς κοινωνικοοικονομικής κρίσης που συγκρίνεται μόνο με πληθυσμούς σε εμπόλεμες ζώνες.
Μια άλλη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι το Μπαχρέιν. Πρόκειται για τη χώρα που έχει κάνει τις περισσότερες εργαστηριακές εξετάσεις για τον κορωνοϊό που προκαλεί την COVID-19. Αποτελεί έτσι τη χώρα που πιθανόν έχει καταγράψει τα κρούσματα καλύτερα απ’ όλες. Η Κατάσταση στο Μπαχρέιν έχει ως εξής:
Συνολικός αριθμός κρουσμάτων: 255
Κρούσματα που είχαν κάποια κατάληξη: 96
Ανάρρωσαν: 95
Θάνατοι: 1
Ενεργά κρούσματα: 159
Κρούσματα με ήπια συμπτώματα: 156
Κρούσματα σε σοβαρή ή κρίσιμη κατάσταση: 3
Επιπλέον η χώρα χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλό αριθμό νέων κρουσμάτων και επομένως η επιδημία δεν είναι σε φάση μεγάλης ανόδου. Φυσικά κάποια από τα ενεργά κρούσματα μπορεί να έχουν άσχημη κατάληξη, αλλά και κάποια κρούσματα να μην έχουν καταγραφεί. Η εικόνα επομένως παρουσιάζει ομοιότητες με αυτή του Diamond Princess. Για τη Γερμανία που επίσης πραγματοποιεί πολλούς εργαστηριακούς ελέγχους και παρουσιάζει πολύ χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας θεωρώ πως δεν μπορούμε να βγάλουμε συμπέρασμα επειδή η επιδημία είναι στην αρχή και επιπλέον εδώ και μέρες στο worldometers, ο αριθμός των κρουσμάτων σε σοβαρή ή κρίσιμη κατάσταση είναι σταθερός στον αριθμό 2. Επομένως θεωρώ πως τα στοιχεία δεν μας μεταφέρονται σωστά.
Σαν τελικό συμπέρασμα μπορούμε να πούμε πως η νόσος COVID-19 είναι μια νόσος κάπως σοβαρότερη από μια κοινή γρίπη.
Τέλος, στην από 18-3-2020 συνέντευξη τύπου, ο καθηγητής Παθολογίας –Λοιμώξεων της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κος Σωτήρης Τσιόδρας δήλωσε πως η θνησιμότητα από τη νόσο είναι μικρότερη από 1% και σχεδόν μηδενική στις νεαρές ηλικίες.
https://www.worldometers.info/coronavirus/
https://www.sciencenews.org/article/coronavirus-outbreak-diamond-princess-cruise-ship-death-rate
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.03.05.20031773v2
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.03.05.20031773v2.full.pdf
