Η αλήθεια παράγεται από το α το στερητικό και τη λήθη. Σημαίνει αυτό που δεν ξεχνιέται, καθετί που είναι διαχρονικό και μπορεί να επαληθευτεί πειραματικά ή να ελεγχτεί με τη λογική και την εμπειρία.
Καθώς περνάμε στη δεύτερη φάση της αντιμετώπισης της πανδημίας λόγω του κορονοϊού covid-19 και ξεκινά η σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων, σκέψεις και συναισθήματα πηγάζουν από τον καθένα και την καθεμιά, που βίωσε μια πρωτόγνωρη κατάσταση, που όμοιά της δεν είχε γνωρίσει η παρούσα γενιά. Πολύ περισσότερο αλήθειες της ζωής, που γνωρίζουμε και αποδεχόμαστε ως αναλλοίωτες, βρήκαν εφαρμογή και σ’ αυτή την περίοδο και μας δίνουν τροφή για δεύτερες σκέψεις ή ακόμα και για ενέργειες. Ακολουθούν κάποιες απ’ αυτές με τις προεκτάσεις, που μου γεννούν.
Στη χώρα, που έβαλε στον πυρήνα του πολιτισμού της τον άνθρωπο και διατύπωσε τις αναλλοίωτες ανθρωπιστικές αξίες, δεν ταίριαζε άλλη στάση απ’ αυτή που επέλεξε, για να αντιμετωπίσει την πανδημία: παν μέτρον άνθρωπος!!! Αυτονόητη η στάση της Ελλάδας!!! Όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Εξάλλου υπάρχουν παραδείγματα και στην Ευρώπη, που έχουν μια άλλη προσέγγιση. Δεν συμφωνούν όλοι στην ασύγκριτη αυταξία της ανθρώπινης υπόστασης. Οι αξιακοί φραγμοί δεν είναι ισοϋψείς σε όλες τις κοινωνίες και σε όλες τις κουλτούρες. Τελευταίος εκπρόσωπος της διαφορετικής άποψης ο πρόεδρος του ομοσπονδιακού κοινοβουλίου της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, που υποστήριξε ότι δεν είναι δυνατόν όλα να υποχωρούν μπροστά στην προστασία της ζωής, γιατί «τα θεμελιώδη δικαιώματα περιορίζονται αμοιβαία».
Στην πολιτική, όπως και στη ζωή, κερδίζει όποιος ρισκάρει. Ο πρωθυπουργός ρίσκαρε, γιατί γρήγορες και επώδυνες αποφάσεις, οι οποίες όμως λειτούργησαν ως ανάχωμα στη διάδοση της νόσου!!! Όλος ο πλανήτης αναγνώρισε την αποτελεσματικότητα των μέτρων. Σίγουρα προσδοκά κεφαλαιοποίηση της επιτυχίας του στις επόμενες εκλογές, όποτε κι αν γίνουν. Η ζωή βέβαια έχει δείξει ότι μια λάθος κίνηση, κάτι πολύ πιθανό όταν ρισκάρεις συχνά, καταστρέφει τα πάντα. Εξάλλου μια άλλη αλήθεια ισχυρίζεται ότι τα πάντα ρει και ουδέν μένει…
Όλα είναι πολιτική, όμως είναι καλύτερο να εμπιστεύεσαι τους ειδικούς, προτού πάρεις αποφάσεις. Στην διαχείριση της πανδημίας οι πολιτικοί συνεργάστηκαν με τους επιστήμονες του χώρου της υγείας και σε πολλές περιπτώσεις τους έδωσαν πολύ χώρο – ακόμα και στο προσκήνιο – δείχνοντας εμπιστοσύνη στην ορθή κρίση τους. Ακόμα και η Εκκλησία υποτάχτηκε στις εισηγήσεις των ειδικών, που έγιναν αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας. Στην πραγματικότητα η ανάδειξη του ρόλου των υπόλοιπων επιστημών δεν αποδομεί στο ελάχιστο την αξία της πολιτικής, γιατί πολιτική σημαίνει – ανάμεσα στα άλλα – επιλογή συνεργατών, αξιολόγηση εισηγήσεων, στάθμιση της χρονικής στιγμής, «χτίσιμο» συμμαχιών», κ.ά.
Οι νόμοι έχουν γενική και υποχρεωτική ισχύ, στην πράξη όμως δεν ισχύουν τα ίδια μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών υπαλλήλων. Οι διευκολύνσεις, που ανακοινώθηκαν από την Κυβέρνηση και αποτυπώθηκαν στις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, δεν είχαν την ίδια εφαρμογή μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Ειδικά τα μέτρα που αφορούσαν τους υπαλλήλους εφαρμόστηκαν με διαφορετικό τρόπο. Το εισόδημα δεν προστατεύτηκε το ίδιο για όλους. Τα μέτρα προστασίας των ευπαθών εργαζομένων δεν εφαρμόστηκαν ομοίως σε όλους τους εργαζόμενους. Οι ειδικές άδεις δεν ίσχυσαν για όλους. Ο φόβος της ανεργίας φαίνεται να είναι πιο ισχυρός και πειστικός από το περιεχόμενου του νόμου. Η ποινή της απόλυσης και η μονιμότητα του δημοσίου είναι το δίπολο που ευθύνεται για την διαφορετική εφαρμογή του νόμου για πολλές δεκαετίες.
Είναι σημαντικό να γνωρίζεις πού υστερείς. Η συνειδητοποίηση της αδυναμίας (ανίσχυρο σύστημα υγείας) αποδείχτηκε σωτήρια (έγκαιρα και αυστηρά μέτρα απομόνωσης). Τα ισχυρότερα κράτη έδειξαν υπέρμετρη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους και οι συνέπειες υπήρξαν τραγικές. Ένας από τους λόγους που δεν είχαμε μεγάλες απώλειες ανθρώπινων ζωών ήταν ότι οι υπεύθυνοι γνώριζαν το επίπεδο αντοχής του Εθνικού Συστήματος Υγείας της χώρας και αποφάσισαν με βάση την πραγματικότητα. Άρνηση της πραγματικότητας και έπαρση αντί αποδοχή της έλλειψης οδηγούν σε λαθεμένες και επικίνδυνες αποφάσεις, μικρές ή μεγάλες.
Κυρίαρχος παράγοντας για την άσκηση κάθε πολιτικής είναι ο άνθρωπος. Η επιτυχία στην εφαρμογή των μέτρων οφείλεται σε μέγιστο βαθμό στην προσωπικότητα του γιατρού-καθηγητή, κ. Τσιόρδα. Τα ίδια λόγια, παραινέσεις και υποδείξεις βγαλμένα από άλλο στόμα δεν θα είχαν την ίδια αποδοχή. Δικαιολογημένος ο σεβασμός των Ελλήνων, κι όχι μόνο, στο πρόσωπό του. Στην εκκλησιαστική ιστορία του Σωκράτους συναντάμε τη φράση «Ίδιον Ελλήνων ευχερώς ανθρώπους αποθεούν», δηλαδή «εύκολα το έχουν οι Έλληνες ν’ αποθεώνουν ανθρώπους». Στην Αγία γραφή όμως το «Ωσαννά» έγινε πολύ γρήγορα «Σταύρωσον Αυτόν». Η κριτική στον άνθρωπο, που έγινε με τη στάση και το λόγο του ασπίδα προστασίας για όλους μας, ξεκίνησε.
Ο κίνδυνος πάντα λειτουργεί συσπειρωτικά και ενώνει τους ανθρώπους. Σε κάθε δύσκολη στιγμή, ιδίως σε περίοδο εμπόλεμης ειρήνης, οι άνθρωποι γίνονται πιο αλληλέγγυοι, πιο δοτικοί, πιο συναινετικοί. Ελπίζουν στην ηγεσία τους και στηρίζουν τους ηγέτες τους. Η πρώτη τους αντίδραση είναι η ενίσχυση του δεσμού της οικογένειας και της πρωταρχικής τους ομάδας. Εγωισμοί και αλαζονεία υποχωρούν. Οι ίδιες αντιλήψεις και στάσεις χαρακτηρίζουν τις πολιτικές δυνάμεις, που πρόσκαιρα αψηφούν τις διαφορές τους και τονίζουν τους κοινούς τους σκοπούς ενισχύοντας την εθνική ομοψυχία. Η αλήθεια αυτή επαληθεύεται στην περίπτωση του covid-19, που χαρακτηρίστηκε ως πόλεμος ενάντια σε αόρατο εχθρό, ακόμα και στην περιπτώσεις ηγεσιών, που αντέδρασαν ετεροχρονισμένα ή με αντιεπιστημονικό τρόπο.
Ο μεγαλύτερος δάσκαλος είναι η ανάγκη!!! Διαδικασίες, πρακτικές και καθημερινότητα λειτούργησαν έγκαιρα, αποτελεσματικά και με ποιότητα πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα. Εκπαιδευτικοί απέκτησαν γνώσεις, ικανότητες και εμπειρίες κινούμενοι από υψηλά κίνητρα με τη μέθοδο της αλληλοδιδακτικής και της αυτομόρφωσης. Πολύμηνες επιμορφωτικές δράσεις δεν είχαν τα ίδια αποτελέσματα ιδίως στο πεδίο της πρακτικής εφαρμογής. Ηλικιωμένοι έμαθαν να χειρίζονται ψηφιακά μέσα, για να επικοινωνήσουν με τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Αντικείμενα βρήκαν εναλλακτικές χρήσεις και σύνθετες ή απαιτητικές ανάγκες διατήρησης της σωματικής και ψυχικής υγείας ικανοποιήθηκαν στον περιορισμένο χώρο του σπιτιού.
Μέτρα και οδηγίες που ανακοινώθηκαν από την επιτροπή των ειδικών αναθεωρήθηκαν μετά από λίγο διάστημα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η χρήση της μάσκας. Εικασίες και σενάρια για ύποπτες συνδέσεις διατυπώθηκαν από πολλούς. Η αλήθεια όμως είναι ότι στην επιστήμη δεν υπάρχουν τελεσίδικα, αλλιώς θα είμαστε ακόμα στην εποχή των μάγων. Η επιστήμη συνεχώς ερευνά, αξιολογεί, ελέγχει, δοκιμάζει και αναθεωρεί, γιατί στον πυρήνα της βρίσκεται ο άνθρωπος. Μόνο τότε, εξάλλου, είναι επιστήμη. Ο Πλάτωνας πριν 2.500 χρόνια κατέταξε στις πανουργίες εκείνες τις επιστήμες, που δεν έχουν σχέση με την αρετή και το καλό «Πάσα επιστήμη χωριζομένη αρετής πανουργία, ου σοφία φαίνεται».
Τα επαγγέλματα που φροντίζουν τη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων σε καιρούς δύσκολους κερδίζουν τη συμπάθεια της κοινωνίας. Τον υπόλοιπο καιρό, όχι. Στους ομαλούς καιρούς οι άνθρωποι θαυμάζουν τους επαγγελματίες, που έχουν δεξιότητες στην διασκέδαση των μαζών. Για το λόγο αυτό κάποια επαγγέλματα, όπως του τραγουδιστή ή του αθλητή, αμείβονται με τεράστια ποσά. Οι αξίες της κοινωνίας αποτυπώνονται στη δομή της και τις κοινωνικές σχέσεις και αντανακλούν στις αμοιβές. Σε διαφορετικές κοινωνίες ισχύουν διαφορετικές αξίες. Στην ίδια κοινωνία, όταν αλλάξουν βίαια οι συνθήκες, αλλάζουν κι οι αξίες.
Η κοινωνία πάει μπροστά, όταν μαθαίνει από τα λάθη της. Οι επιτυχίες δεν παράγουν σοφία. Η κρίση που βιώνουμε παραδίδει μαθήματα ζωής για όλους μας με πανάκριβα δίδακτρα. Συμπεριφορές, αντιλήψεις και πεποιθήσεις πρέπει να αναθεωρούνται, όταν αποδεικνύονται δυσλειτουργικές και επιζήμιες για την λειτουργία τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Η ενίσχυση του ΕΣΥ δεν ήταν προτεραιότητα για τη χώρα, τώρα έγινε. Ο αυθορμητισμός του Έλληνα και η ανυπακοή του συμπεριλαμβανόταν στις αρετές του, η συμμόρφωση και η υπακοή στους νόμους και ο σεβασμός στις ανάγκες όσων βρίσκονται σε δυσχερή θέση έγιναν αιτία θαυμασμού μας από όλο τον υπόλοιπο κόσμο.
Όλοι δεν βιώνουν μια συμφορά με τον ίδιο τρόπο. Πολλοί άνθρωποι που μπήκαν σε καραντίνα έβγαλαν επιθετικότητα και άρνηση να αντιληφθούν την πραγματικότητα και τους κινδύνους για τους υπόλοιπους, ιδίως για τα μέλη των ευπαθών ομάδων. Όσοι έχασαν άνθρωπο του στενού τους περιβάλλοντος δεν αξιολογούν με τον ίδιο τρόπο τις προσπάθειες της πολιτείας, των επιστημόνων και των εργαζομένων. Ιδεαλισμός και πρόβλημα είναι ποσά ανάλογα. Όσο μακρύτερα από το πρόβλημα τόσο περισσότερο ιδεαλιστές.
Κάθε πρόβλημα έχει κι ένα δώρο μαζί του. Σε όσους δεν εστιάζουν στην πληγή αλλά στη θεραπεία, τα προβλήματα γίνονται αφορμές για επανεκκίνηση και χάραξη νέας πορείας. Η πανδημία του κορονοϊού θα μας κάνει πιο δυνατούς και σοφότερους, για να αντιμετωπίζουμε μελλοντικές δυσκολίες. Θα επαναφέρει τις ανθρώπινες αξίες στο προσκήνιο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Θα αφήσει πίσω του πιο οργανωμένα συστήματα (εκπαιδευτικό, υγείας, πρόνοιας, κ.ά). Θα εισάγει στο μέγιστο βαθμό τη χρήση της τεχνολογίας στη σχέση μας με το κράτος και η ψηφιοποίηση της αλληλογραφίας θα μας απαλλάξει από χρονοβόρες και κοστοβόρες διαδικασίες. Οι αποτελεσματικές πρακτικές θα παραμείνουν στην καθημερινότητά μας ως απόρροια μιας αντίδρασης, που αναδείχτηκε στις κρίσιμες στιγμές.
Η πανδημία, ο φόβος της νόσου και του θανάτου, καθώς και ο υποχρεωτικός εγκλεισμός μας έδωσε ερεθίσματα για στοχασμό και επανεξέταση των παραδοχών μας. Ο κορονοϊός μας δίνει την ευκαιρία να ξανασυστηθούμε. Κάποιοι άνθρωποι της πολιτικής, της επιστήμης, της τέχνης και της εργασίας, μπήκαν στη ζωή μας κυρίως λόγω των αποφάσεων και των επιλογών τους να φροντίσουν τους συνανθρώπους τους και ιδιαίτερα το πάσχον τμήμα της κοινωνίας. Αυτοί θα χωρέσουν στη ζωή μας, οι υπόλοιποι θα μπουν στο περιθώριο….
