Περίληψη

Η παρούσα εργασία ερευνά τις σχέσεις, που αναπτύσσονται μεταξύ Σχολικής Επιτροπής και Διεύθυνσης Σχολικών Μονάδων, στο πλαίσιο λειτουργίας της Ενιαίας Σχολικής Επιτροπής μετά την ψήφιση του Ν.3852/10. Ειδικότερα διερευνά τις απόψεις των Διευθυντών/ντριών  των σχολικών μονάδων της Α/θμιας Εκπ/σης σχετικά με τη λειτουργία της Σχολικής Επιτροπής και του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζει τη βασική αποστολή της: την αντιμετώπιση των λειτουργικών αναγκών των σχολείων.

Σκοπός είναι να καταγραφούν και να αναδειχθούν τα ελλείμματα της Σχολικής Επιτροπής καθώς και οι συνέπειές τους στη λειτουργία των σχολικών μονάδων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον τρόπο λειτουργίας του Διοικητικού Συμβουλίου της Σχολικής Επιτροπής και της διαδικασίας με την οποία προμηθεύεται αγαθά και υπηρεσίες για τις ανάγκες των σχολικών μονάδων. Τα ευρήματα της εργασίας μας στηρίζονται σε εμπειρική έρευνα, που πραγματοποιήθηκε στο σύνολο των σχολικών μονάδων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην περιφερειακή Ενότητα Σερρών το Νοέμβριο του 2017.

Στα αποτελέσματά της συμπεριλαμβάνονται το δημοκρατικό έλλειμμα στη λειτουργία Διοικητικών Συμβουλίων, η αναποτελεσματική λειτουργία της διαδικασίας προμηθειών κι η προβληματική επικοινωνία με τη διοίκηση των σχολικών μονάδων.

Λέξεις κλειδιά: Σχολική Επιτροπή, Τοπική Αυτοδιοίκηση, προμήθεια αγαθών, επικοινωνία.

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ

Ο νομοθέτης αποτύπωσε τη θέση του για το ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε σχέση με τη δημόσια εκπαίδευση στον Ν. 1566/1985, όπου αναθέτει τη διαχείριση της σχολικής περιουσίας στους Ο.Τ.Α. μέσα από τη λειτουργία της Σχολικής Επιτροπής. Η σύνθεση της Σ.Ε. αλλά και οι αρμοδιότητές της θεωρήθηκαν βήματα ενίσχυσης της δημοκρατικής συλλογικής διοίκησης και προσπάθεια αποσυγκέντρωσης κάποιων αρμοδιοτήτων της κεντρικής διοίκησης. Το ελληνικό σύστημα διοίκησης, όμως, ήταν και παραμένει συγκεντρωτικό παρά τις περί του αντιθέτου εξαγγελίες. Κατ’ αναλογία το εκπαιδευτικό σύστημα λειτουργεί συγκεντρωτικά, καθώς οι σημαντικές αποφάσεις ιδίως σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού λαμβάνονται κεντρικά και τα συλλογικά όργανα λαϊκής συμμετοχής, όπως η Σ.Ε., περιορίζονται σε ρόλο συμβουλευτικό και μάλιστα με περιορισμένη θεματολογία (Λαΐνας, 1993, σ. 257).

Με τον Ν. 3852/10 επιχειρήθηκε η δημιουργία λιγότερων και ισχυρότερων Δήμων, ώστε να μπορούν “να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις, να αξιοποιούν, δυναμικά, την τεχνολογία και τις σύγχρονες μεθόδους διοίκησης, έτοιμων να υποδεχθούν διευρυμένες αρμοδιότητες, ιδίως από τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, στους τομείς, όπως της παιδείας” (Αιτιολογική Έκθεση Ν.3852/10, σ. 79-80). Στο άρθρο 103 προβλέπεται η συγχώνευση των Σ.Ε. των Δήμων σε δύο, δηλαδή μία για κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης (Α/θμια – Β/θμια).  Στο Διοικητικό της Συμβούλιο, που αποτελείται από 5-15 μέλη (άρθρο 1, Υ.Α. 8440/2011) συμμετέχουν τουλάχιστον δύο Διευθυντές, ένας εκπρόσωπος της Ένωσης Γονέων, των μαθητικών κοινοτήτων (για Β/θμια), καθώς και Δημοτικοί Σύμβουλοι. Με νεότερη υπουργική απόφαση (1940/2-02-2018, ΦΕΚ 310/2-02-2018) προστίθεται ένας/μία Διευθυντής/ντρια Νηπιαγωγείου, ενώ οι Διευθυντές Σχολικών Μονάδων ορίζονται σε τουλάχιστον πέντε. Στην περιγραφή του έργου της Σ.Ε. συμπεριλαμβάνονται η διαχείριση των πιστώσεων για την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών των σχολικών μονάδων, η εκτέλεση έργων μικρής κλίμακας για την επισκευή και συντήρηση των διδακτιρίων κι η προμήθεια εξοπλισμού και μέσων για τη λειτουργία των σχολείων.

Αν κι η πρόθεση του νομοθέτη ήταν να καταστήσει αποτελεσματικότερη τη διαχείριση των πόρων, μέσα από την εξασφάλιση οικονομιών κλίμακας, στην πραγματικότητα διέρρηξε το λειτουργικό δεσμό της Σ.Ε. με την ηγεσία της σχολικής μονάδας. Σε υποκατάσταση μέρους του ρόλου της  θεσμοθετήθηκε το Συμβούλιο Σχολικής Κοινότητας (Υ.Α.8440/11, ΦΕΚ318, άρθ.1, παρ.2). Να σημειωθεί ότι η προσπάθεια μεταβίβασης αρμοδιοτήτων στους ΟΤΑ σχετικών με την Παιδεία, τον Πολιτισμό και τον Αθλητισμό υποβαθμίστηκε εξ αρχής, αφού αφορά δευτερευούσης σημασίας ζητήματα με διεκπαιρεωτικά χαρακτηριστικά γραφειοκρατικού τύπου. Απόδειξη ότι τα περισσότερα δεν παρέστη ανάγκη να ασκηθούν στο σύνολό τους (Σιαμάγκας, Σιαμάγκας & Τσιγκρά, 2014, σ. 1598).

Οι συνεδριάσεις της Σ.Ε., ως συλλογικού οργάνου, διέπονται από το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο και εξειδικεύονται από τον κανονισμό λειτουργίας του Διοικητικού Συμβουλίου. Πάντως, η Σ.Ε. συνεδριάζει υποχρεωτικά μία φορά το μήνα, στις συνεδριάσεις τηρούνται πρακτικά, τα οποία υπογράφονται, και στα οποία καταχωρούνται οι αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου, το οποίο αποτελείται από 5-15 μέλη (Υ.Α. 8440 -ΦΕΚ 318/25-02-2011).  Όταν συζητούνται θέματα τα οποία αφορούν συγκεκριμένη σχολική μονάδα, στη συνεδρίαση καλείται ο οικείος διευθυντής, ο οποίος συμμετέχει με δικαίωμα ψήφου (άρθρο 1).

Αναμφίβολα οι Δήμοι αντιμετωπίζουν οργανωτικές και λειτουργικές αδυναμίες (Παπαδογιωργάκη & Μπογδάνου, (2016), που ανακλούν τις συνέπειές τους στα διάφορα συλλογικά όργανα, τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν τη λειτουργία οργανισμών ή φορέων με τους οποίους βρίσκονται σε αλληλεπίδραση. Η κατάσταση επιδεινώνεται από το ελλιπές νομοθετικό πλαίσιο, το διοικητικό κατακερματισμό και την απουσία συνεκτικής οργανωτικής δομής (Μπελαδάκης, 2016, σ.452).

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

Οι Σχολικές Επιτροπές μέχρι να συγχωνευτούν σε μία ανά βαθμίδα εκπαίδευσης λειτουργούσαν δίνοντας μια αυτονομία στο Διευθυντή να προμηθεύεται όσα έκρινε απαραίτητα για την ομαλή και παραγωγική λειτουργία της Σχολικής μονάδας. Ο Ν.3852/2010, αφού επέβαλε τη συγχώνευση των Σ.Ε. (άρθρο 103), ανέθεσε στον υπουργό να αποφασίσει με απόφασή του να ρυθμίσει τη λειτουργία της. Πράγματι, με την υπ’ αριθμ. 8440/25-02-2011 (ΦΕΚ 318/25-11-2011, τχ. Β) ο Διευθυντής διαχειρίζεται το ποσό, που τίθεται στη διάθεσή του για την αντιμετώπιση των λειτουργικών αναγκών (άρθρο 1)  και στην πραγματικότητα λειτουργεί με σχετική αυτονομία, τηρώντας τα σχετικά με την οικονομική διαχείριση βιβλία (άρθρο 3, παρ. 11). Σύμφωνα με τις προβλέψεις του κανονιστικού πλαισίου καταθέτει όλα τα πρωτότυπα παραστατικά στη Σ.Ε. (άρθρο 3, παρ. 12), η οποία στο τέλος του οικονομικού έτους συντάσσει τον Απολογισμό, που διαβιβάζει στο Δημοτικό Συμβούλιο προς έγκριση (άρθρο 3, παρ. 12). Στο ίδιο άρθρο (παρ. 1)  οι Σ.Ε. εξαιρούνται της σύνταξης προϋπολογισμού και των διατάξεων του Β.Δ. 17-5/15.6.1959 (ΦΕΚ 114 Α΄) «περί οικονομικής διοικήσεως και λογιστικού των δήμων και κοινοτήτων», καθώς και του Ν.Δ. 476/1974 «Περί λογιστικού των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου».

Τον επόμενο χρόνο με πράξη νομοθετικού περιεχομένου (ΦΕΚ 240/12-12-2012) η προμήθεια τροφίμων, ειδών παντοπωλείου, πετρελαιοειδών και φαρμάκων ανατίθεται στους οικείους Δήμους για όλα τα νομικά τους πρόσωπα σύμφωνα τη διαδικασία που προβλέπει ο Ενιαίος Κανονισμός προμηθειών των ΟΤΑ (ΕΚΠΟΤΑ).

Με την ψήφιση του Ν.4281/2014 το τοπίο αλλάζει ριζικά, καθώς οι Σχολικές Επιτροπές υποχρεώνονται στην ανάρτηση στο Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο ΔΗμοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ) όλων των δαπανών τους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει να υπογράφονται συμβάσεις με έναν προμηθευτή ανά είδος/κατηγορία προϊόντων/υπηρεσιών. Κατά συνέπεια, επεκτείνεται το πεδίο εφαρμογής της ΠΝΠ κι οι Διευθυντές δεν μπορούν αυτόβουλα να επιλέγουν προμηθευτές. Η αρμοδιότητα περνά στις Σ.Ε. σύμφωνα με το περιεχόμενο της κανονιστικής ρύθμισης, που προβλέπει διαφορετικές διαδικασίες ανάλογα με το ύψος της σύμβασης. 

Το πλαίσιο αυτό προκειμένου για συμβάσεις χαμηλής αξίας (20.00 ευρώ πλέον ΦΠΑ) περιγράφεται στο άρθρο 144.  Στις πέντε παραγράφους του ορίζεται το όριο της σύμβασης, (παρ. 1), η αναθέτουσα αρχή (παρ. 2), τα κριτήρια της ανάθεσης (παρ. 3), η υποχρέωση της δημοσίευσης στο ΚΗΜΔΗΣ και η προβλεπόμενη ποινή (παρ. 5) σε περίπτωση παραβίασης της προηγούμενης παραγράφου.  

Ο επικαιροποιημένος Ν. 4412/2016 «Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ) στο άρθρο 328 επαναλαμβάνει αυτούσιο το περιεχόμενο του άρθρου 144 του Ν. 4281/2014 σχετικά με τη διαδικασία της απ’ ευθείας ανάθεσης, λύσης που φαίνεται να προτιμάται από το σύνολο των ΟΤΑ της χώρας σε βάρος των διαθέσιμων πόρων (Κουτρούκης, 2017).

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 

Για τη διενέργεια της έρευνας χρησιμοποιήθηκε έντυπο ερωτηματολόγιο, το οποίο στο πρώτο μέρος κατέγραφε τα δημογραφικά στοιχεία, όπως φύλο, είδος σχολικής μονάδας (νηπιαγωγείο – Δημοτικό σχολείο), χρόνια υπηρεσίας στη διευθυντική θέση και Δήμο, στο οποίον λειτουργεί η Σχολική Επιτροπή.  Στο δεύτερο μέρος οι ερωτώμενοι απαντούσαν σε ερωτήσεις κλειστού τύπου χρησιμοποιώντας μια πεντάβαθμη κλίμακα (διαφωνώ απόλυτα – συμφωνώ απόλυτα) σε ερωτήσεις σχετικά με την επικοινωνία σχολικών μονάδων – Σχολικής Επιτροπής, τη λειτουργία του Διοικητικού Συμβουλίου, τη διαδικασία κατανομής της χρηματοδότησης και τη διαδικασία προμήθειας αγαθών και υπηρεσιών. Τα ερωτηματολόγια ήταν ανώνυμα και συμπληρώθηκαν το διάστημα 20 Νοεμβρίου – 8 Δεκεμβρίου 2017. Ακολούθησαν συνεντεύξεις με μέλη Διοικητικών Συμβουλίων Σχολικής Επιτροπής καθεμιάς από τους επτά Δήμους της ΠΕ Σερρών, στην προσπάθειά μας να φωτιστεί ολόπλευρα το υπό εξέταση ζήτημα. Η τριγωνοποίηση δημιουργεί ασφαλέστερες συνθήκες για την προσέγγιση, αφού μόνο οι ποσοτικές μέθοδοι δεν δίνουν συνολική εικόνα της αντικειμενικής πραγματικότητας, ενώ μόνο οι ποιοτικές δίνουν ερμηνείες που δύσκολα θα γίνουν αποδεκτές από όλους (Ρόντος & Παπάνης, 2006). Για τη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα SPSS.

 

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Σε ποιο βαθμό συμφωνείτε με καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις:

(όπου 1= διαφωνώ απόλυτα, 2= διαφωνώ, 3= ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, 4= συμφωνώ και 5= συμφωνώ απόλυτα)

 

	1		2		3		4		5
Απόψεις/απαντήσεις	Ν	%	Ν	%	Ν	%	Ν	%	Ν	%
Η διαδικασία κατανομής των πιστώσεων από τη Σχολική Επιτροπή στο σχολείο/Νηπιαγωγείο εξυπηρετεί τη σχολική μονάδα	12		15		14		16		5
Η κατανομή των πιστώσεων στις Σχολικές Μονάδες του Δήμου μας γίνεται με αντικειμενικά  κριτήρια	3		16		23		16		4
Είναι επαρκές το ποσό που αναλογεί στο σχολείο/νηπιαγωγείο μου για τις λειτουργικές δαπάνες.	22		23		6		11		0
Το σχολείο/νηπιαγωγείο μου συνεργάζεται με προμηθευτές, που επιλέγει το ίδιο	34		8		7		7		6
Το σχολείο/νηπιαγωγείο συνεργάζεται με προμηθευτές, που επιλέγει η Σχολική Επιτροπή	5		8		7		18		24
Η Σχολική Επιτροπή συμβάλλει στην άμεση αντιμετώπιση των λειτουργικών προβλημάτων του σχολείου/νηπιαγωγείου	5		18		22		13		4
Υπήρξε διαβούλευση με τους Διευθυντές των σχολείων/νηπιαγωγείων για τη διαδικασία προμήθειας αγαθών και υπηρεσιών	28		19		3		11		1

 

Σε ποιο βαθμό συμφωνείτε με καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις:

(όπου 1= διαφωνώ απόλυτα, 2= διαφωνώ, 3= ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, 4= συμφωνώ και 5= συμφωνώ απόλυτα)

 

	1		2		3		4		5
Απόψεις/απαντήσεις	Ν	%	Ν	%	Ν	%	Ν	%	Ν	%
Οι Διευθυντές των Σχολικών Μονάδων (Δημοτικών Σχολείων και Νηπιαγωγείων) γνωρίζουν το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Σχολικής Επιτροπής	7		13		23		15		4
Τα μέλη της Σχολικής Επιτροπής συνεργάζονται αρμονικά με το Διευθυντή/ντρια και Προϊστάμενο/μένη του σχολείου/νηπιαγωγείου	2		11		24		23		2
Το διοικητικό προσωπικό του Δήμου, που υποστηρίζει τη λειτουργία της Σχολικής Επιτροπής, συνεργάζεται αρμονικά με τη διοίκηση του σχολείου/νηπιαγωγείου	1		12		22		25		2

 

 

 

 

Σε ποιο βαθμό συμφωνείτε με καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις:

(όπου 1= διαφωνώ απόλυτα, 2= διαφωνώ, 3= ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, 4= συμφωνώ και 5= συμφωνώ απόλυτα)

 

	1		2		3		4		5
Απόψεις/απαντήσεις	Ν	%	Ν	%	Ν	%	Ν	%	Ν	%
Με την εφαρμογή του Ν. 4412/2016 περί Δημοσίων Συμβάσεων (απ’ ευθείας αναθέσεις, μειοδοτικοί διαγωνισμοί, πρόχειροι διαγωνισμοί) οι Σχολικές Μονάδες προμηθεύονται αγαθά και υπηρεσίες πιο γρήγορα	19		20		14		9		0
Με την εφαρμογή του Ν. 4412/2016 περί Δημοσίων Συμβάσεων (απ’ ευθείας αναθέσεις, μειοδοτικοί διαγωνισμοί, πρόχειροι διαγωνισμοί) οι Σχολικές Μονάδες προμηθεύονται αγαθά και υπηρεσίες πιο οικονομικά	19		17		17		8		1
Η ΕΣΕΠΕ καθιέρωσε διαδικασίες, οι οποίες διασφαλίζουν τη δημοσιότητα και τον έλεγχο στις προμήθειες αγαθών και υπηρεσιών.	11		19		20		11		1
Προτιμώ το νέο πλαίσιο προμηθειών αγαθών και υπηρεσιών για το σχολείο/νηπιαγωγείο μου	17		16		19		9		1
Υπάρχουν είδη αγαθών και υπηρεσιών, που κοστίζουν πιο ακριβά στο σχολείο/νηπιαγωγείο μετά την εφαρμογή του Ν. 4412/2016	2		5		17		21		17
Το νέο πλαίσιο προμηθειών είναι προς το συμφέρον των Σχολικών Μονάδων	18		18		19		5		0

 

Παρακαλώ, απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις, συμπληρώνοντας ΝΑΙ ή ΟΧΙ:

 

	ΝΑΙ		ΟΧΙ
Απόψεις/απαντήσεις	Ν	%	Ν	%
Γνωρίζετε τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΣΕΠΕ του Δήμου σας;	35		27
Γνωρίζετε πότε συνεδριάζει το Δ.Σ. της ΕΣΕΠΕ και με ποια θέματα;	34		28
Ενημερώνεστε για τις αποφάσεις που έλαβε το Δ.Σ. της ΕΣΕΠΕ και σας αφορούν;	53		9
Κληθήκατε σε συνεδρίαση για θέμα, που αφορούσε τη σχολική σας μονάδα	17		45
Στείλατε αίτημα στην ΕΣΕΠΕ χωρίς να λάβετε ποτέ απάντηση;	37		25

 

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Αναμενόμενη η απάντηση των Διευθυντών των σχολικών μονάδων σχετικά με την επάρκεια της χρηματοδότησης, που προορίζεται για την αντιμετώπιση των λειτουργικών αναγκών, αφού στα χρόνια της κρίσης οι διαθέσιμοι πόροι έχουν μειωθεί περίπου 35% (Alfavita, 2016). Κατά συνέπεια, οι υπεύθυνοι διαχειριστές των κονδυλίων έχουν αναγκαστεί να αναθεωρήσουν οικονομικές συμπεριφορές και πρακτικές, για να αντιμετωπίσουν αυξημένες δαπάνες με μειωμένους πόρους (Μπελαδάκης, 2016, σ. 451). Όμως αυτό που προκαλεί το ενδιαφέρον είναι η αμφισβήτηση της αντικειμενικότητας της κατανομής των μειωμένων πόρων, όπως η σχετική υπουργική απόφαση ορίζει. Μια τέτοια άποψη ενισχύει την πεποίθηση ότι κάποιοι ΟΤΑ λειτουργούν σε καθεστώς αδιαφάνειας αναφορικά με την κατανομή των πιστώσεων και τη λειτουργία των Σ.Ε., γενικότερα (Δημητρακόπουλος, 2015). Ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση δημιουργείται από την άποψη που διατυπώνει μια ισχυρή μειοψηφία ότι η διαδικασία κατανομής δεν εξυπηρετεί τη σχολική μονάδα κι η Σ.Ε. δεν συμβάλλει στην αντιμετώπιση των λειτουργικών προβλημάτων, που αντιμετωπίζει καθημερινά. Τα παραπάνω αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι σύμφωνα με αρκετούς Διευθυντές η Σ.Ε. δεν ανταποκρίνεται στο βασικό σκοπό λειτουργίας της. Πραγματικά, η υποχρηματοδότηση των Σ.Ε., η υποστελέχωσή τους και η δημιουργία ενός αρκετά ασαφούς νομικού πλαισίου λειτουργίας τους  έχει προκαλέσει και συντηρεί μια σειρά δυσλειτουργιών, που έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των ερευνητών (Γούβαλης, 2015).

Η πλειοψηφία των Διευθυντών και Προϊσταμένων των σχολικών μονάδων δηλώνει ότι δεν γνωρίζει το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Σχολικής Επιτροπής, παρά το ότι το Νομικό Πρόσωπο λειτουργεί από το 2011 χωρίς σημαντικές μεταβολές τόσο στο σκοπό όσο και στις αρμοδιότητες σε σχέση με το καθεστώς πριν την εφαρμογή του «Καλλικράτη». Επαληθεύεται, συνεπώς, η άποψη ότι ενώ το γενικό νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει τα θέματα των σχολικών επιτροπών δεν αλλάζει, συχνά στις βασικές δομές του χαρακτηρίζεται από μεγάλο κατακερματισμό και σε κάποιες περιπτώσεις από ασάφειες (Μάνου & Ανδρουλάκης, 2016, σ. 323). Η ασάφεια στη λειτουργία της Σ.Ε. έχει καταγραφεί από την έναρξη του «καλλικρατικού» νόμου 3852/15, όταν είχε επισημανθεί η ασάφεια στη διάκριση των ρόλων μεταξύ ΣΕ και ΔΕΠ (ΕΕΤΑΑ, 2007, σ. 44) σε σημείο, που να έχουν αδρανοποιηθεί πλήρως οι ΔΕΠ σε αρκετούς Δήμους. Η Νομική Σύμβουλος της ΔΟΕ σε ενημερωτικό της σημείωμα στις 17 Μαρτίου 2017 εκτιμά ότι «…τα ζητήματα λειτουργίας των Σχολικών Επιτροπών, θα έπρεπε να έχουν ήδη διευκρινιστεί επαρκώς μέσω εγκυκλίων των συναρμοδίων Υπουργείων (Παιδείας και Εσωτερικών) προκειμένου να καταστεί ευχερέστερη η αντιμετώπιση των καθημερινών θεμάτων, που ανακύπτουν…». Οι τριχοτομημένες απόψεις των Διευθυντών σχετικά με την επαρκή γνώση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των Σ.Ε ταιριάζει με την απροθυμία των Διευθυντών να οριστούν μέλη των Δ.Σ. των Σ.Ε. Οι συνεχείς αντικαταστάσεις των παραιτούμενων Διευθυντών κι η διεύρυνση της συμμετοχής τους στα Διοικητικά Συμβούλια μετά την υπ’ αριθμ. 1940/2-02-2018 Υπουργική Απόφαση, που ορίζει σε πέντε τουλάχιστον τις υποχρεωτικές συμμετοχές των Διευθυντών (από δύο που προέβλεπε η  8440/25-02-2011) και μία των Προϊσταμένων Νηπιαγωγείων, σίγουρα θα φέρει σε επαφή περισσότερους Διευθυντές σε επαφή με πρακτικά ζητήματα λειτουργίας των Σ.Ε. και, συνακόλουθα, θα ενισχύσει τις θεωρητικές τους γνώσεις. Οι συνεχείς αρνήσεις Διευθυντών να αναλάβουν καθήκοντα μέλους Σ.Ε. (Alfavita, 2018) εδράζονται σε μια ισχυρή επιχειρηματολογία, όμως οι λόγοι δεν έχουν ερευνηθεί συστηματικά. Περίπου ίδια είναι η εικόνα, που καταγράφει το επίπεδο συνεργασίας των Διευθυντών με τα μέλη των Σ.Ε. και το διοικητικό προσωπικό τους. Πάντως, η ανασφάλεια, που γεννά ένα τέτοιο ασαφές περιβάλλον, δεν εμποδίζει τους Διευθυντές να έχουν κατά βάση καλή συνεργασία τόσο με τα μέλη του Δ.Σ. όσο και με το διοικητικό προσωπικό των Σ.Ε.

Όπως προκύπτει από τις συνεντεύξεις των Διευθυντών – μελών των Δ.Σ. των Σ.Ε. οι συνεδριάσεις συνήθως γίνονται με παρόντα 5-6 μέλη ανεξάρτητα από τον αριθμό των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου. Με βάση τα αποτελέσματα των συνεντεύξεων στις συνεδριάσεις τις περισσότερες φορές είναι παρόντες οι Διευθυντές των σχολικών μονάδων και κάποιες φορές εκπρόσωποι των γονέων. Συχνότερα απουσιάζουν οι εκπρόσωποι του Δημοτικού Συμβουλίου. Έχει τονιστεί ότι η έλλειψη αποφασιστικών αρμοδιοτήτων συμβάλλει στην υποβάθμιση της λειτουργίας των Σ.Ε. (Μπελαδάκης, 2016, σ.451) με αποτέλεσμα αρκετά τακτικά μέλη να μην συμμετέχουν στις συνεδριάσεις. Εντύπωση προκαλεί ότι ανεξάρτητα του μεγέθους του Δ.Σ. η συνηθέστερη καταγραφή είναι 5-6 μέλη, κάτι που ταυτίζεται με την άποψη του Μπουραντά (1992, σ. 247), ο οποίος θεωρεί ως πιο κατάλληλο αριθμό ενός συμβουλίου ή μιας επιτροπής αυτόν μεταξύ του 5 και του 7. Βέβαια, οι θεωρητικοί της οργανωτικής επιστήμης δεν συμφωνούν ως προς το ιδανικό μέγεθος (Σαΐτη, 1999, σ.45).

Η πλειοψηφία των σχολικών μονάδων προμηθεύεται αγαθά και υπηρεσίες από ένα προμηθευτή ανά είδος, που επιλέγεται από τη Σ.Ε. ή τον Πρόεδρο αυτής. Η δέσμευση αυτή προκύπτει από την εφαρμογή των διατάξεων του Ν. 4412/2016 περί δημοσίων συμβάσεων. Ωστόσο, υπάρχουν σχολικές μονάδες που προμηθεύονται τα απαραίτητα για την εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία τους από προμηθευτές, που επιλέγουν οι ίδιες. Αυτό προκαλεί μια δυσαρμονία και ταυτόχρονα ερωτηματικά για την υποχρεωτικότητα ή μη σχετικά με τη συμμόρφωση με τις ισχύουσες κάθε φορά διατάξεις. Το έλλειμμα στη διαδικασία διαβούλευσης χαρακτηρίζει όσες Σ.Ε. επέλεξαν τους προμηθευτές, καθώς οι Διευθυντές απουσίαζαν απ’ την προσπάθεια αναζήτησης προμηθευτών. Το ιδιότυπο θεσμικό πλαίσιο διατάξεων των Σχολικών Επιτροπών, το οποίο παραμένει σε ισχύ, παράλληλα με τον Ν. 4412/2016, δημιουργεί πλήθος παρερμηνειών επιτρέποντας πρωτοβουλίες και σχεδιασμούς, που δημιουργούν ολικές αδυναμίες εφαρμογής επί του πρακτικού και διαχειριστικού πεδίου. Η παραπάνω διαπίστωση μιας εκ των κορυφαίων εταιρειών παροχής μηχανογραφικών υπηρεσιών με πολυετή εμπειρία στην συμβουλευτική στις Σχολικές Επιτροπές, φωτογραφίζει την έλλειψη αρμονίας και συμβατότητας των Σ.Ε. σε πανελλήνιο επίπεδο κι ήταν αυτός ο λόγος που την ώθησε στην υποβολή αιτήματος εξαίρεσής τους από τις διατάξεις του Ν. 4412/16, όπως εξάλλου είχε κάνει από της ισχύος του νόμου η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ, 2016).  Είναι συντριπτικά υπέρτερη η άποψη ότι το νέο κανονιστικό πλαίσιο προμηθειών δεν λειτουργεί καλύτερα ούτε σε σχέση με τις τιμές ούτε με το χρόνο, ενώ οι διαδικασίες που ακολουθούν οι Σ.Ε. δεν υλοποιούνται με όρους διαφάνειας. Κατά συνέπεια, οι Διευθυντές τάσσονται υπέρ της πρότερης λειτουργίας, που έδινε ισχυρή αυτονομία στις σχολικές μονάδες.

Οι συνεντεύξεις με Διευθυντές – μέλη του Δ.Σ. των Σ.Ε. επιβεβαίωσαν την ανομοιογένεια στη διαδικασία επιλογής προμηθευτών. Συγκεκριμένα, σε τρεις Σ.Ε. συζητήθηκε το θέμα του τρόπου με τον οποίο θα προμηθεύονται οι σχολικές μονάδες τα αγαθά και τις υπηρεσίες για τη λειτουργία τους. Στις υπόλοιπες η συνεργασία με προμηθευτές αποφασίστηκε από τον πρόεδρο της Σ.Ε., που είτε είναι Δημοτικός Σύμβουλος της πλειοψηφίας ή πρόσωπο της εμπιστοσύνης του Δημάρχου. Κι εκεί, όμως, που συζητήθηκε το θέμα παρατηρήθηκαν αποκλίσεις απ’ τις αποφάσεις που έλαβε το Δ.Σ.. Η πρακτική των απ’ ευθείας έχει καυτηριαστεί πολλάκις κατά το παρελθόν, ιδίως από τον πρώην Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, κ. Ρακιντζή (2015, σ. 14), που είχε μιλήσει πολλές φορές για δυσαρμονίες μεταξύ αποφάσεων και νομικών κανόνων φωτογραφίζοντας το γενικευμένο φαινόμενο των απ’ ευθείας αναθέσεων. Επιπλέον, μέλη Διοικητικών Συμβουλίων έχουν καταγγείλει ανέντιμες και παράνομες πρακτικές, που εδράζονται σε ένα καθεστώς πολιτικο-οικονομικής κοινωφέλειας (Σιαμάγκας, 2016). Ένα τακτικό μέλος Δ.Σ. απέδωσε την υφιστάμενη κατάσταση με τη φράση «κάνουν ό,τι θέλουν».  

Η πλειοψηφία των Διευθυντών δεν γνωρίζει τα μέλη του Δ.Σ. της Σ.Ε. ούτε το πλαίσιο λειτουργίας της (συνεδριάσεις, ημερήσια διάταξη, αποφάσεις, δικαιώματα – υποχρεώσεις). Δεν έχουν διερευνηθεί τα κίνητρα αυτής της απαξίωσης. Πάντως, η παραπάνω εικόνα δικαιολογεί μερικώς το επίπεδο συνεργασίας, που έχει  καταγραφεί στην έρευνα.

 Οι συνεντεύξεις με Διευθυντές - μέλη του Δ.Σ. των Σ.Ε. έδειξαν ότι μια ρητή δέσμευση του τρόπου λειτουργίας της Σ.Ε., η τακτική ανά μήνα συνεδρίαση, δεν τηρείται από τα μέλη της, καθώς οι συνεδριάσεις γίνονται κάθε φορά που προκύπτουν θέματα. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι θέματα λειτουργίας των σχολικών μονάδων συσσωρεύονται με αποτέλεσμα οι συνεδριάσεις να πραγματοποιούνται με πλήθος θεμάτων, που προκαλούν κόπωση και τελικά υποβάθμιση των σημαντικών θεμάτων, που συνωθούνται μεταξύ των τυπικών και επαναλαμβανόμενων.

Αν και οι απουσίες είναι συχνές δεν παρατηρούνται αναβολές των συνεδριάσεων, καθώς κάθε φορά ικανοποιείται ο ελάχιστος αριθμός παρόντων μελών. Οι Σ.Ε. δεν λειτουργούν με ψηφισμένο κανονισμό λειτουργίας. Παρά ταύτα, η κατ’ αναλογία λειτουργία με άλλα συλλογικά όργανα θα επέβαλλε την απομάκρυνση των μονίμως απόντων και την αντικατάστασή τους με πιο ενεργά άτομα. Η πρακτική αυτή δεν ακολουθείται στις Σ.Ε. της Π.Ε. Σερρών.

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η λειτουργία των Σ.Ε. παρουσιάζει σοβαρά ελλείμματα στη δημοκρατική λειτουργία της.

Η βασική επιδίωξη της προσταγής του «Καλλικράτη», δηλαδή η δημιουργία οικονομία κλίμακας δεν πέτυχε το σκοπό της, που είναι η μείωση του κόστους και η διασφάλιση καλύτερων τιμών.

Η λειτουργία των Σ.Ε. παρότι διέπεται από κοινό νομικό πλαίσιο διαφέρει ακόμα και μεταξύ όμορων Δήμων.

Το νέο πλαίσιο επιλογής προμηθευτών δεν απολαμβάνει της εμπιστοσύνης των Διευθυντών.   

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Alfavita (2016). Οι δαπάνες για την εκπαίδευση. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου, 2017, από http://www.alfavita.gr/apopsin/oi-dapanes-gia-tin-ekpaideysi

Alfavita (2018). Οι Διευθυντές αρνούνται να αναλάβουν καθήκοντα στις σχολικές επιτροπές Δήμων. Ανακτήθηκε στη 1 Μαρτίου, 2018, από http://www.alfavita.gr/arthron/ekpaideysi/oi-dieythyntes-arnoyntai-na-analavoyn-kathikonta-stis-sholikes-epitropes-dimon#ixzz58VqUaAlV

Γούβαλης, Θ. (2015). Καταγραφή στάσεων και αντιλήψεων Διευθυντών Σχολικών Μονάδων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σχετικά με τη λειτουργία της Σχολικής Επιτροπής. Αθήνα: Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου, 2017, από   http://estia.hua.gr/file/lib/default/data/16620/theFile

Δημητρακόπουλος, Γ. (2015). Σχετικά με την κατανομή του κονδυλίου που αφορά στις λειτουργικές δαπάνες των σχολείων, Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου, 2017, από http://www.alfavita.gr/arthron/%CF%83%CF%87%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%BC%CE%B5-%CF%84

 

ΕΕΤΑΑ, (2007). Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη διοίκηση και λειτουργία των σχολικών μονάδων. ΚΕΔΚΕ: ΕΕΤΑΑ ΑΕ. 

Κατσαρός, Ι., Λαγουμιτζής, Μ., & Μοσχονά, Κ.,  (2016). Πλαίσιο και πρακτικές παρέμβασης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη σχολική πραγματικότητα: Η περίπτωση της Σχολικής Επιτροπής πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Δήμου Νίκαιας – Αγ. Ιωάννη Ρέντη.  Στα πρακτικά του 2ου  Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου «Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εκπαίδευση  και Δια Βίου Μάθηση. Η παιδεία και ο πολιτισμός  ως πυλώνες περιφερειακής ανάπτυξης», Ηράκλειο, 1-3 Απριλίου 2016.σ. 311-319

ΚΕΔΕ (2016). Εξαίρεση μικρών δήμων από το νόμο για δημόσιες συμβάσεις. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου, 2018, από phttp://www.newsbomb.gr/politikh/aytodioikhsh/story/752990/kede-exairesi-mikron-dimon-apo-to-nomo-gia-dimosies-symvaseis

Κουτρούκης, Θ. (2017).  Ένα σχόλιο για τις «Απευθείας Αναθέσεις» των ΟΤΑ. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου, 2017, από http://agonaskritis.gr/%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CF%83  

Λαϊνας,Θ.(1995). Η διοικητική υποστήριξη των σχολικών μονάδων.  Διοικητική Ενημέρωση, 3, 49-63

Μάνου, Α. & Ανδρουλάκης, Ε. (2016) Σχέσεις σχολικής μονάδας με την Τοπική Αυτοδιοίκηση: από την ασύμπτωτη σχέση στη συνεργατική παραλληλία. Στα πρακτικά του 2ου  Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου «Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εκπαίδευση  και Δια Βίου Μάθηση. Η παιδεία και ο πολιτισμός  ως πυλώνες περιφερειακής ανάπτυξης», Ηράκλειο, 1-3 Απριλίου 2016. σ.320-328.

Μπελαδάκης, Εμ. (2016) Συνεργασία σχολικών μονάδων και αυτοδιοίκησης. Τα υπέρ και τα κατά στη συνεργασία Σχολείου, Σχολικής Επιτροπής και Δήμου. Πρακτικά 2oυ Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου «Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εκπαίδευση  και Δια Βίου Μάθηση. Η παιδεία και ο πολιτισμός  ως πυλώνες περιφερειακής ανάπτυξης», σ. 445-453. Ηράκλειο Κρήτης  

Μπουραντάς, Δ. (1992). Μάνατζμεντ: οργανωτική θεωρία και συμπεριφορά. Αθήνα: Team

Παπαδογιωργάκη, Ε., & Μπογδάνου, Δ. (2016). «Η προσπάθεια αποκέντρωσης με ανάληψη των σχολικών μονάδων από την Τοπική Αυτοδιοίκηση θα οδηγήσει στην αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος ή στην αποποίηση από το κράτος;». Στα πρακτικά του 2ου  Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου «Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εκπαίδευση  και Δια Βίου Μάθηση. Η παιδεία και ο πολιτισμός  ως πυλώνες περιφερειακής ανάπτυξης», Ηράκλειο, 1-3 Απριλίου 2016. σ.323-330.

Ρακιντζής, Λ. (2015) Ετήσια Έκθεση 2014. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου, 2017, από https://www.gedd.gr/article_data/Linked_files/125/EkthesiGEDD2014.pdf

Ρόντος, Κ., Παπάνης, Ε. (2006). Στατιστική Έρευνα: μέθοδοι και εφαρμογές. Αθήνα: Εκδόσεις Σιδέρης

Σαΐτη, Α. (1999). Ο ρόλος των οργάνων λαϊκής συμμετοχής στην εκπαίδευση. Η περίπτωση του Σχολικού Συμβουλίου. Διοικητική Ενημέρωση, 14,40-52.

Σιαμάγκας, Δ., Σιαμάγκας, Χ. &Τσιγκρά-Ζήκα, Α. (2014). Η εκπαίδευση στα χρόνια του Καλλικράτη: η περίπτωση του νομού Σερρών σ. 1588-1600. Στο 9o Πανελλήνιο Συνέδριο «Ελληνική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Έρευνα». Αθήνα: εκδόσεις Διάδραση

Σιαμάγκας, Δ. (2016). Πολιτική με απ’ ευθείας αναθέσεις. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου, 2017, από https://www.anexartitos.gr/politiki-ap-eytheias-anatheseis-skandalodi-epilogi-epicheirimation-apo-tis-scholikes-epitropes-toy-dimoy-serron