Αν χάσατε κάτι και δεν το βρίσκετε με τίποτα, μην ταράζεστε. Υπάρχει μέθοδος αλάνθαστη, δοκιμασμένη στους αιώνες: θα τάξετε μία πίτα για την ψυχή της μητέρας του Αγίου Φανουρίου.

Ετσι ακριβώς το διατύπωναν ανέκαθεν οι γιαγιάδες-θεματοφύλακες των θεσμίων. Δεν πρόκειται για πραγματική πίτα με φύλλα, αλλά για ένα μυρωδάτο κέικ χωρίς αυγά και βούτυρο, μόνο με λάδι, για να είναι και νηστήσιμο.

Αυτό το παρασκεύασμα που ονομάζεται φανουρόπιτα πρέπει να περιέχει επτά ή εννέα υλικά και όση ώρα το ετοιμάζετε πρέπει να έχετε ένα κερί αναμμένο. Σε πολλά μέρη θυμιατίζουν κιόλας πριν αρχίσουν.

Έχουμε εθιμικούς, θρησκευτικούς και γαστρονομικούς λόγους για να φτιάξουμε αυτό το πανεύκολο και πεντανόστιμο γλυκό.

Τα υλικά της φανουρόπιτας

Έχω καταγράψει αμέτρητες φανουρόπιτες. Τα βασικά υλικά είναι το λάδι, το αλεύρι και η ζάχαρη. Προσθέτουν χυμό πορτοκαλιού, καρύδια, σταφίδες, κανελογαρίφαλα. Σε μια συνταγή που έχω από τη Ρόδο, αντί για πορτοκάλι, βάζουν ημίγλυκο κρασί και είναι ωραίο το αποτέλεσμα. Σε μία μόνο περίπτωση, πρόσφυγες από την Καππαδοκία μού είπαν για φανουρόπιτα ανεβατή (με μαγιά δηλαδή), αρωματισμένη με γλυκάνισο αντί για κανελογαρίφαλα.

 

Το τελετουργικό και η ιστορία του Αγίου Φανουρίου

Όταν ψηθεί η φανουρόπιτα, οι ευσεβείς την πηγαίνουν στην εκκλησία να διαβαστεί και μετά τη μοιράζουν. Αρχικά πρέπει να μοιράσουν τουλάχιστον επτά κομμάτια έξω από την εκκλησία. Την υπόλοιπη μπορούν να την πάρουν στο σπίτι, για να τη μοιράσουν στα μέλη της οικογένειας, σε γείτονες και φίλους. Σε πολλές εκκλησίες υπάρχουν παρεκκλήσια του Αγίου Φανουρίου, όπου κάθε Δευτέρα διαβάζονται φανουρόπιτες. Πολλοί δεν τις πηγαίνουν στην εκκλησία, απλώς τις μοιράζουν. Πριν φας το κομμάτι, πρέπει να πεις τρεις φορές: «Θεός σχωρέσει τη μάνα του Αη Φανούρη».

Όλες αυτές οι λαϊκές τελετουργίες δεν έχουν καμία σχέση με τη θεολογική πλευρά του ζητήματος. Στο συναξάρι του αγίου δεν υπάρχει τίποτα που να τον συνδέει με φανερώματα. Λέγεται μάλιστα Φανούριος ο Νεοφανής γιατί μέχρι τον 14ο – 15ο αιώνα ήταν άγνωστος. Τότε, βρέθηκε η εικόνα του στη Ρόδο (γι’ αυτό και είναι προστάτης ολόκληρου του νησιού). Ο άγιος εικονίζεται με στολή Ρωμαίου στρατιώτη, νεαρός στην ηλικία, να κρατάει ένα σταυρό, το πάνω άκρο του οποίου είναι αναμμένη λαμπάδα. Ολόγυρα στην εικόνα είναι ζωγραφισμένα τα μαρτύριά του, αλλά ούτε πότε μαρτύρησε αναφέρεται ούτε καμιά πληροφορία που αφορά την οικογένειά του είναι γνωστή. Άρα η ιστορία ότι ο άγιος είχε μια αμαρτωλή μητέρα και, όταν τάξεις πίτα για τη συγχώρεση της ψυχής της, εκείνος σου φανερώνει τα απολεσθέντα αντικείμενα είναι μάλλον λαϊκός θρύλος που δεν στηρίζεται σε στοιχεία.

 

Η παράκληση στον Άγιο Φανούριο

Η ευχή που διαβάζει ο ιερέας στις φανουρόπιτες και σε αυτές που φτιάχνουν οι ευσεβείς στην εορτή του αγίου (27 Αυγούστου) είναι των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Επίσης σε αυτή δεν αναφέρεται τίποτα από τα θρυλούμενα· λένε απλώς: «Εις μνήμην του Αγίου Φανουρίου». Όπως κι αν έχει το πράγμα, η φανουρόπιτα είναι ένα ωραίο και υγιεινό γλύκισμα, κατάλληλο και για όσους προσέχουν τα λιπαρά στη διατροφή τους και… πάντων ημών.

 

Φανέρωσον, δι᾿εὐχῆς τοῦ Μεγαλομάρτυρος πᾶν κεκρυμμένον ἢ ἀπολεσθὲν ἐπιθυμητὸν ἀγαθόν, φανέρωσον πρόσωπον ποθητόν, φανέρωσον ὁδὸν ἀγαθήν, ἐν ᾗ δεῖ πορευθῆναι αὐτοὺς ἀσφαλῶς, φανέρωσον πᾶσαν ἐν τῷ μέλλοντι χαράν, φανέρωσον τὸ ἔκπαγλον καὶ θεῖον Πρόσωπόν Σου, χαρμοσύνως καὶ κατανυκτικῶς, καταλαμπρύνον καὶ κατευφραῖνον τὴν ζωὴν αὐτῶν.

 

Φανουρόπιτα κλασική με 9 υλικά

Υλικά

Κομμάτια: 12

 1 κιλό φαρίνα κόκκινη

 2 κούπες χυμό πορτοκαλιού + χυμό και ξύσμα από 2 πορτοκάλια

 2 κούπες ζάχαρη

 1 κούπα ελαιόλαδο

 2 κουταλιές κονιάκ

 1 πιάτο βαθύ καρυδόψιχα, χοντροκομμένα στο μούλτι

 1 πιάτο βαθύ σταφίδα ξανθιά, μουλιασμένες σε νερό αποβραδίς

 κανέλα και άχνη ζάχαρη για το σερβίρισμα

Διαδικασία

Για να φτιάξουμε την φανουρόπιτα κλασική με 9 υλικά ξεκινάμε και σουρώνουμε τις σταφίδες από το νερό και τις αφήνουμε σε μια πετσέτα ή σουρωτό να στραγγίξουν για λίγο.

Σε ένα μεγάλο μπολ βάζουμε το ελαιόλαδο, όλο τον χυμό πορτοκαλιού (τις δύο κούπες και τον έξτρα χυμό από τα δύο πορτοκάλια), το ξύσμα, το κονιάκ και τη ζάχαρη και ανακατεύουμε καλά με ξύλινη κουτάλα, μέχρι να διαλυθεί η ζάχαρη.

Προσθέτουμε τη φαρίνα, ανακατεύουμε να αναμειχθεί και ρίχνουμε και τα καρύδια με τις σταφίδες.

Αδειάζουμε το μείγμα σε ένα μεγάλο στρογγυλό ή παραλληλόγραμμο ταψί που έχουμε λαδώσει και αλευρώσει ελαφρώς. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 170°C για 1 ώρα.

Βγάζουμε τη φανουρόπιτα, αφήνουμε να κρυώσει καλά και πασπαλίζουμε με άχνη και κανέλα.

 

Φανουρόπιτα με ταχίνι

Φανουρόπιτα με ταχίνι, μια παραλλαγή της κλασικής συνταγής. Το ταχίνι αντικαθιστά το ελαιόλαδο και δίνει νόστιμη γεύση στην πίτα.

Αυτή η φανουρόπιτα έχει 11 υλικά και όχι 7 ή 9 όπως λένε ότι πρέπει να έχει προκειμένου να έχει «θαυματουργές» δυνάμεις. Αν τα μετρήσεις όμως όπως οι παλιές, τότε είναι πράγματι εννιά. Πώς δηλαδή; Συμπτύσσοντας τα υλικά και γράφοντας «κανελογαρίφαλα» ή «ταχίνι διαλυμένο σε νερό». Έτσι έκαναν και ξεμπέρδευαν. Μην σας προβληματίσει λοιπόν. Άλλωστε, πολλοί λένε ότι αρκεί να είναι μονός ο αριθμός των υλικών για να είναι η φανουρόπιτα σωστή.

10' προετοιμασία

1 ώρα ψήσιμο

Σύνολο: 1 ώρα και 10'

Υλικά

Κομμάτια: 12

 1/2 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις

 200 γρ. ταχίνι

 400 γρ. νερό

 250 γρ. ζάχαρη

 150 γρ. σταφίδες, μισές μαύρες, μισές ξανθές ή ό,τι μας αρέσει

 100 γρ. καρύδια, χοντροσπασμένα

 χυμός από 1 πορτοκάλι (160 ml)

 20 γρ. μπέικιν πάουντερ (1 φακελάκι) - θέλει πολύ για να «σηκώσει» τη φανουρόπιτα, γιατί το ταχίνι είναι βαρύ υλικό

 1 κουτ. γλυκού μαγειρική σόδα

 1 ½ κουτ. γλυκού κανέλα

 1/3 κουτ. γλυκού γαρίφαλο τριμμένο

Διαδικασία

Για να φτιάξουμε την φανουρόπιτα με ταχίνι ξεκινάμε, αραιώνοντας σε ένα μπολάκι το ταχίνι στο νερό ανακατεύοντας με ένα σύρμα.

Σε μια λεκάνη ρίχνουμε το αλεύρι, το μπέικιν πάουντερ και τις σταφίδες και ανακατεύουμε. Προσθέτουμε τη ζάχαρη, τη σόδα, τα μυρωδικά και τα καρύδια και αφού ανακατέψουμε καλά, ρίχνουμε τον χυμό και το αραιωμένο ταχίνι.

Ανακατεύουμε, να ζυμωθεί καλά το μείγμα, και το αδειάζουμε σε ένα λαδωμένο ταψί. Το απλώνουμε ομοιόμορφα και ψήνουμε στους 170°C για 1 ώρα.

Σερβίρουμε την φανουρόπιτα με ταχίνι.

 

Κλασική φανουρόπιτα

Χάσατε κάτι και έχετε σηκώσει όλο το σπίτι για να το βρείτε; Μια κλασική φανουρόπιτα μπορεί και να σώσει την κατάσταση!

20' προετοιμασία

50' ψήσιμο

Σύνολο: 1 ώρα και 10'

Υλικά

Μερίδες: 14

 1⅓ κούπα ζάχαρη λευκή, κρυσταλλική

 1 κούπα ηλιέλαιο + επιπλέον για το ταψί

 1½ κούπα χυμός πορτοκαλιού

 1 κουτ. γλυκού κανέλα

 ξύσμα από 2 ακέρωτα πορτοκάλια

 2 κουτ. σούπας κονιάκ

 500 γρ. αλεύρι που φουσκώνει μόνο του + επιπλέον για το ταψί

 3 κουτ. γλυκού μπέικιν πάουντερ

 1 κούπα καρύδια, σπασμένα

 1 κούπα σταφίδες ζάχαρη άχνη, για πασπάλισμα (προαιρετικά)

Διαδικασία

Για την φανουρόπιτα αρχικά προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 180° C.

Λαδώνουμε και αλευρώνουμε ένα ταψί διαμέτρου 30 εκ.

Ρίχνουμε σε ένα μεγάλο μπολ την κρυσταλλική ζάχαρη, το σπορέλαιο, τον χυμό, το ξύσμα και το κονιάκ. Ομογενοποιούμε ανακατεύοντας καλά με μια κουτάλα.

Ενσωματώνουμε σιγά-σιγά το αλεύρι με το μπέικιν πάουντερ, ανακατεύοντας απαλά, και στο τέλος τις σταφίδες με τα καρύδια.

Αδειάζουμε το μείγμα στο ταψί και ψήνουμε για 50 λεπτά.

Κάνουμε το τεστ με το μαχαίρι για να δούμε αν η φανουρόπιτα έχει ψηθεί σωστά μέχρι μέσα και τη βγάζουμε από τον φούρνο.

Αν θέλουμε, αφού κρυώσει, πασπαλίζουμε τη φανουρόπιτα με ζάχαρη άχνη.

 

Φανουρόπιτα ολικής αλέσεως

Λαχταριστή, ζουμερή φανουρόπιτα με αλεύρι ολικής άλεσης, πορτοκαλένια γεύση και μπόλικες σταφίδες που της δίνουν μια ακαταμάχητη γλύκα.

Βάζουμε τις σταφίδες σε ένα μπολάκι. Ρίχνουμε το κονιάκ και τις αφήνουμε να μουλιάσουν για 30 λεπτά και κρατάμε στην άκρη 1 κουταλιά από το αλεύρι.

Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 160° C και ψήνουμε τη φανουρόπιτα στις αντιστάσεις για 50 – 55 λεπτά.

Την αφήνουμε να κρυώσει για περίπου 20 λεπτά, προτού την ξεφορμάρουμε.

30' προετοιμασία

50' ψήσιμο

50' αναμονή

Σύνολο: 2 ώρες και 10'

Υλικά

Μερίδες: 12

 1/2 φλιτζ. σταφίδες της αρεσκείας μας

 1 κρασοπότηρο κονιάκ

 1/2 κιλό αλεύρι ολικής αλέσεως που φουσκώνει μόνο του + λίγο για το ταψί

 1 φλιτζ. χυμός πορτοκαλιού, φρεσκοστυμμένος

 1 φλιτζ. ζάχαρη

 1/2 κουτ. γλυκού κανέλα

 1/2 φλιτζ. αραβοσιτέλαιο + λίγο για το ταψί

 2 κουτ. γλυκού κοφτά μπέικιν πάουντερ

 ξύσμα από 1 πορτοκάλι ακέρωτο

 1/2 φλιτζ. καρύδια, χοντροσπασμένα

 3 κουτ. σούπας σουσάμι, για πασπάλισμα

Διαδικασία

Για την φανουρόπιτα ολικής αλέσεως, βάζουμε τις σταφίδες σε ένα μπολάκι, ρίχνουμε το κονιάκ και τις αφήνουμε να μουλιάσουν για 30 λεπτά.

Ρίχνουμε το κονιάκ και τις αφήνουμε να μουλιάσουν για 30 λεπτά.

Κρατάμε στην άκρη 1 κουταλιά από το αλεύρι.

Ρίχνουμε το υπόλοιπο αλεύρι σε ένα μεγάλο μπολ, προσθέτουμε τον χυμό, τη ζάχαρη, την κανέλα,

το αραβοσιτέλαιο, το μπέικιν πάουντερ και το ξύσμα πορτοκαλιού. Ανακατεύουμε καλά με μια κουτάλα μέχρι να ομογενοποιηθούν τα υλικά.

Σουρώνουμε τις σταφίδες, ρίχνοντας το υγρό στο μπολ με το μείγμα.

Αναμειγνύουμε τα καρύδια με τις σουρωμένες σταφίδες.

Προσθέτουμε τη 1 κουταλιά αλεύρι που έχουμε κρατήσει στην άκρη. Ανακατεύουμε καλά για να αλευρωθεί όλη η ποσότητα ξηρών καρπών.

Τους ρίχνουμε κι αυτούς στο μείγμα και ανακατεύουμε ώστε να πάνε παντού.

Λαδώνουμε ένα στρογγυλό ταψί μετρίου μεγέθους και το αλευρώνουμε πολύ καλά.

Εναλλακτικά, το στρώνουμε με αντικολλητικό χαρτί.

Απλώνουμε το μείγμα μέσα στο ταψί.

Πασπαλίζουμε με το σουσάμι.

Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 160° C.

Ψήνουμε τη φανουρόπιτα στις αντιστάσεις για 50 - 55 λεπτά.

Την αφήνουμε να κρυώσει για περίπου 20 λεπτά, προτού την ξεφορμάρουμε.

Μυστικά

Η παράδοση θέλει η φανουρόπιτα να περιέχει μονό αριθμό υλικών.

Αν δεν μας αρέσει το σουσάμι, όταν κρυώσει η πίτα την πασπαλίζουμε με άχνη ή κανέλα ανακατεμένη με ζάχαρη.

Μπορούμε να την ψήσουμε σε αλουμινένιο ταψί μιας χρήσεως.