Η καλλιέργεια ηλίανθων για την παραγωγή ηλιέλαιου μπορεί να είναι μια ασφαλής λύση για περιοχές με ρυπασμένο υδροφόρο ορίζοντα. Ομάδα Ελλήνων επιστημόνων από το Εργαστήριο Χημείας Τροφίμων του Πανεπιστημίου Αθηνών καλλιέργησε ηλίανθους σε συνθήκες... Ασωπού και απέδειξε ότι τα βαρέα μέταλλα δεν περνούν στο βρώσιμο μέρος του φυτού. Η ανακάλυψη έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς μπορεί να δώσει μια διέξοδο σε περιοχές «εγκλωβισμένες» λόγω της επικινδυνότητας του αρδευτικού νερού.

Η έρευνα κράτησε τρία χρόνια, ξεκινώντας το 2014, και δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιστημονική επιθεώρηση «Foods». Η ομάδα των Σωτήρη Στασινού (μεταδιδακτορικού ερευνητή), Βασιλικής Στόικου, Ευάγγελου Ανδριανού (μεταπτυχιακών φοιτητών) και του Γιάννη Ζαμπετάκη (αναπληρωτή καθηγητή Χημείας Τροφίμων) καλλιέργησε σε θερμοκήπιο ηλίανθους σε συνθήκες προσομοίωσης του υπόγειου υδροφορέα στον Ασωπό και στον κάμπο των Θηβών. Πιο συγκεκριμένα, καλλιεργήθηκαν φυτά ηλίανθου με αρδευτικό νερό που περιείχε δισθενές νικέλιο και εξασθενές χρώμιο σε επίπεδα παρόμοια του υπόγειου υδροφορέα της προαναφερθείσας περιοχής. Στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου, συλλέχθηκαν οι ρίζες, οι κορμοί, τα φύλλα και τα άνθη του ηλίανθου από τα οποία εκχυλίστηκε το έλαιο. «Ποτίζαμε με νερό που είχε έξι διαφορετικές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων, προκειμένου να έχουμε μια σαφέστερη εικόνα του πώς αυτά επηρεάζουν σε διαφορετικές ποσότητες το φυτό», εξηγεί ο κ. Ζαμπετάκης. Πού κατέληξε η επιστημονική ομάδα; «Η έρευνα κατέληξε ότι ναι μεν βαρέα μέταλλα και νικέλιο πηγαίνουν στις ρίζες, στους βλαστούς και στα φύλλα του φυτού, όχι όμως στο βρώσιμο μέρος του. Πιο αναλυτικά, το νικέλιο ήταν μη ανιχνεύσιμο στο ηλιέλαιο, ενώ οι συγκεντρώσεις του χρωμίου εξαρετικά χαμηλές». Πώς εξηγείται αυτό; «Τα βαρέα μέταλλα διαλύονται στο νερό αλλά όχι και στο λάδι. Επομένως, μένουν στα μέρη του ηλίανθου όπου υπάρχει νερό και δεν περνούν τον ανθό του», εξηγεί ο κ. Ζαμπετάκης.

Εναλλακτική καλλιέργεια

Με τα δεδομένα αυτά, ο ηλίανθος θα μπορούσε να είναι μια αξιόπιστη εναλλακτική καλλιέργεια σε περιοχές όπου υπάρχει ρύπανση του υπόγειου υδροφορέα, π.χ. Ασωπός και Βοιωτία, Εύβοια (Μεσσαπία), προς αντικατάσταση της καλλιέργειας βολβών. Μάλιστα ο ηλίανθος βοηθά στην εξυγίανση των εδαφών αυτών, καθώς απορροφά και άρα «φυτο-εξάγει» σημαντικές ποσότητες βαρέων μετάλλων. Γενικά, ο ηλίανθος θεωρείται φυτό με μεγάλη προσαρμοστικότητα και χαμηλές απαιτήσεις.